Bir İstanbul Masalı televizyon dizisinin anlatı çizelgesi

Abstract

Anlatılar insanoğlunun tarihsel-kültürel belleğiyle yaşıttır. Masallardan mitlerden bu yana anlatılar hayatın temel taşlarındandır. Ele alınan anlatı ister bir dinsel öykü, ister halk masalı, ister reklam metni ya da televizyon dizisi olsun ortak bir yapısal özellik her birinde karşımıza çıkar. Bir anlatıyı okurken, izlerken her şeyden önce, anlattığı öyküye ilgi duyarız. Ancak öykünün akıcı olabilmesi için okumamızı yönlendirecek bir takım seçimler yapılması gerekir. Olaylar hangi zamansal sırada anlatılmalıdır? Olayların meydana geldiği uzam nasıl sergilenmelidir? gibi... İşte bu konuda karşımıza anlatıların nasıl yapılandığını göstermek için geliştirdiği "anlatının sözdizimi: dörtlü şema" kuramıyla Fransız göstergebilimci J.A. Greimas çıkar. Greimas tüm masaısı metinlerin ortak bir anlatı yapısı olduğunu ve bunun geliştirdiği "Anlatı Çizgesi" yöntemiyle ortaya konabileceğini savunur. Anlatı çizgesi yöntemi; başlangıç, edinç, edim ve sonuç aşaması olmak üzere dört aşamadan oluşur. Başlangıç aşaması, genellikle bir eksikliğin ortaya çıkmasıyla anlatının başladığı aşamadır. Özne eksikliği gidermek için eyleme geçer ve anlatı başlar. Edinç aşaması, öznenin eksikliği gidermek için gerekli yetileri kazandığı aşamadır. Öznenin edinç aşamasından başarıyla geçerek hedefine ulaştığı üçüncü aşama, edim aşamasıdır. Öznenin hedefine ulaşarak ödüllendirildiği ya da başarısızlığa uğrayarak cezalandırıldığı son aşama ise sonuç aşamasıdır. Bu çalışmada "Bir İstanbul Masalı" dizisi Greimas'ın "Anlatı Çizgesi" yöntemiyle çözümlenmektedir. Araştırmanın amacı, "Bir İstanbul Masalı" dizi filminin, Greimas'ın anlatı çizgesindeki dört aşamalı süreci (başlangıç, edinç, edim ve bitiş durumu) yapısında barındırıp barındırmadığının ortaya konmasıdır. Bu amaçla "Bir İstanbul Masalı" dizisinin ilk 40 bölümü ele alınarak yapılan çözümlemede iki anlatı çizgesine rastlanmıştır. İlk anlatı çizgesi; öznenin, nesnesine ulaşma yolunda başansızlığa uğramasıyla sonuçlanır ve ikinci anlatı çizgesi başlar. İkinci anlatı çizgesi ise öznenin hedefine ulaşmasıyla başarıyla sonuçlanır. Böylece " Bir İstanbul Masalı" dizi filmi anlatı çizgesinin gelişimi ve eyleyenlerin dönüşümü açısından başlangıç, edinç, edim ve sonuç aşamasına uygun bulunmuştur.