Tralleis kazısı Osmanlı lüleleri (1998-2008)

Abstract

Tütün bitkisi Amerika’dan çıktıktan sonra çok kısa sürede Avrupa ve Osmanlı topraklarına ulaşmıştır. Başlarda tıbbi tedavi ve rahatlama amaçlarıyla kullanılan tütünün zararları fark edilince yalnızca zevk verici bir madde olarak kullanımı sürmüştür. Diğer yandan tütün tüketen toplumlar kültürel anlamda da etkilenmiştir. Osmanlı’da kahvehane kültüründe önemli yeri olan tütün, lülecilik gibi -önemini Cumhuriyet’in ilk dönemlerine kadar koruyabilen- bir meslek dalının oluşmasına sebebiyet vermiştir. Günümüzde arkeolojik veriler ışığında lüleler üzerinden Osmanlı Dönemi’ne dair kültürel çıkarımlar yapabilmek mümkündür. Bu çalışmada Tralleis Antik Kenti kazılarında 1999-2008 yılları arasında ele geçen 44 adet Osmanlı tütün lülesi incelenmiştir. Bu lülelerden bazıları bütün ya da bütüne yakınken, bazıları ise herhangi bir tipolojik sınıflandırma yapılamayacak kırık parçalar halinde bulunmuştur. İncelenen lüleler nadir birkaç beyaz hamur dışında kırmızı hamurdan yapılmıştır. Bunlar çanak tiplerine göre yuvarlak çanaklı, basık yuvarlak çanaklı, lale biçimli çanaklı, silindir çanaklı, süzgeç çanaklı ve kaideli süzgeç çanaklı şeklinde sınıflandırılmıştır. Bunlar dışında herhangi bir form özelliği göstermeyen iki adet gövde ve yedi adet duman yolu parçası da bulunmaktadır.