Filistin ile ilgili Birleşmiş Milletler teşkilatlarının kuruluş süreçleri

Abstract

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra İngiltere’nin Filistin mandaterliğinden çekilmesi ve Birleşmiş Milletler (BM) tarafından bölgede taksime karar verilmesiyle Filistinli mülteciler meselesi başlamıştır. 1948-1949 Arap-İsrail Savaşı nedeniyle Filistinlilerin yaşam mücadelesi daha da görünür hale gelmiştir. Buradan hareketle Filistinli mültecilere yardım etmek gayesiyle, BM tarafından 1948 yılı sonunda bazı oluşumlara gidilmiştir. Bu doğrultuda ilk olarak, 19 Kasım 1948’de BM Filistin Mültecilerine Yardım Teşkilatı (UNRPR) kurulmuştur. 11 Aralık 1948’de ise BM Filistin Uzlaştırma Komisyonu (UNCCP) veya Filistin Uzlaştırma Komisyonu (PCC) kuruluşu gerçekleşmiştir. UNRPR, yaklaşık bir yıl sonra, 8 Aralık 1949’da yerini BM Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA) adıyla kurulan oluşuma bırakmıştır. Aynı gün alınan karar doğrultusunda UNRWA kapsamında, ajansa yardımcı olması amacıyla Filistin İstişare Komisyonu (UNRWA AdCom) oluşturulmuştur. Gerek bu komisyonun gerekse UNCCP’nin üyeliklerine Türkiye, ABD, İngiltere ve Fransa getirilmiştir. Hazırlanan makalede BM’nin Filistinli Mültecilerle ilgili ilk çalışmaları, bu teşkilatlar temelinde anlatılırken UNCCP ve UNRWA AdCom özelinde Türkiye’den de bahsedilmiştir. Çalışmanın sınırı bahsi geçen teşkilatların kuruluş süreçleriyle çizilmiş; BM’nin konuyla alakalı raporlarıyla toplantı tutanaklarından, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Arşivleri Başkanlığı’nın Cumhuriyet Arşivi ve Türk Diplomatik Arşivi belgelerinden istifade etmeye özen gösterilmiştir. Satır aralarında tüm bu uzun soluklu ve yoğun çalışmalara rağmen neden bölgede hala sorunların çözülemediği sorularına tarihi bakışla yanıt bulunmaya çalışılmıştır.