Edebi turizmde eser odaklı araştırmalara yönelik bağlamsal bir yaklaşım

Abstract

Türkiye’de edebiyat-turizm ilişkisi kısıtlı olarak incelenmiş bir konudur. Konuya yönelik yapılan araştırmaların yazar odaklı bir çerçevede kaldığı görülmektedir. Bu araştırma, edebiyat turizminde eser odaklı araştırmalara kaynak olacak bir yaklaşım geliştirmeyi amaçlamaktadır. İstanbul, edebiyat ve kitap kültüründeki tarihi önemi nedeniyle araştırma bölgesi olarak seçilmiştir. Tüm eserlerinde İstanbul’a yer veren Hüseyin Rahmi Gürpınar, Ahmet Hamdi Tanpınar, Sait Faik Abasıyanık ve Orhan Pamuk’un toplam 75 kitabı araştırmanın veri setini oluşturmaktadır. Veri seti belirlendikten sonra iki aşamalı bir araştırma modeli tasarlanmıştır. İlk aşamada, nitel bir araştırma yöntemi olan içerik analizi kullanılarak edebi eserler incelenmiş ve Yer, Mekân ve Yapı kategorileri altında bir veri tabanı oluşturulmuştur. İkinci aşamada bu kategoriler için tematik haritalar hazırlanmıştır. Elde edilen bulguların değerlendirilmesi sonucunda eserler aracılığıyla edebiyat turizminde bir yerin kullanımında üç temel bağlamın olduğu görülmüştür: Coğrafi bağlam, bölgenin çevresel unsurlarının turistlere gösterilmesini sağlamaktadır. Tarihsel bağlam, bölgenin geçmişine ait yerlere odaklanmakta, bu yerleri edebi turizm açısından anlamlı kılmaktadır. Mekânsal bağlam, tarihi ve anıtsal yapıları, günlük hayatın geçtiği mekânları edebiyat aracılığıyla öne çıkarmakta ve yürüyüş rotaları belirlenmesinde temel oluşturmaktadır. Bu üç bağlam ışığında İstanbul’a yönelik bir örnek tur rotası tasarlanmıştır. Eser içerikleri üzerinden geliştirilen bu bağlamsal yaklaşım ile kentsel veya kırsal alanlara yönelik edebi turizm planlamaları yapılabileceği anlaşılmaktadır. Eser içeriklerindeki kültürel kaynakların araştırılması ile bir kültürel bağlamın da edebi turizmde kullanılabileceği görülmektedir. Araştırmanın tartışma bölümünde ise Türkçe alanyazında kullanıldığı görülen ‘edebiyat turizmi’ kavramı ele alınmaktadır