Roma hukukunda stipulatio (sözlü sözleşme)

Abstract

Roma borçlar hukuku kapsamında incelenen sözleşmeler (contractus), tarafların irade beyanlarının uyuşması (consensus) ve genellikle o zaman için hukuk düzenince aranan şekli şartların yerine getirilmesi şartıyla borç ilişkisini kuran hukuki işlemlerdi. Sözleşme özgürlüğüne yer vermeyen Roma hukukunda, yalnızca belli sözleşme tiplerine yer verilmiş, sınırlı sayıdaki sözleşmelere dava (actio) olanağı tanınmıştı. Roma borçlar hukukunun sözleşmeler sistemi; sözlü sözleşmeler (verbis contrahitur), rızaî sözleşmeler (consensu contrahitur), ayni sözleşmeler (re contrahitur) ve yazılı sözleşmelerden (litteris contrahitur’den) oluşmaktaydı. Rızaî sözleşmeler ile ayni sözleşmeler için şekil şartı aranmazken, sözlü sözleşmeler ve yazılı sözleşmeler için şekil şartı aranırdı. Roma’da Klasik Dönem’de en önemli şeklî sözleşme, sözlü olarak soru ve cevap şeklinde yapılan stipulatio idi. Günümüz hukukunun temelini teşkil eden Roma hukukundan bugüne, hukuki işlemlerdeki şekil konusu önem taşımaktadır. Şekil, kişilerin iradelerini beyan ederken başvurdukları söz ya da yazılı işaret gibi dış kalıplardır. Roma hukukçuları şeklin, “en eski norm” olduğunu düşünmekteydi. Roma’da Ius Civile şekil kurallarına sıkı sıkıya bağlı düzenlemeler içerirdi. Ius Gentium ise esnek kurallardan oluşuyordu. Hukuki işlemler, bugün uygulanmayan bir takım törenlerle ya da sözlü şekillerle meydana getiriliyordu. Sözlü şekil, Roma’nın aksine günümüzde istisnai olarak hukuki işlemlerde geçerlilik şartıdır. “Roma Hukukunda Stipulatio” başlıklı bu çalışmamızda, Roma borçlar hukukunda sözleşmeler sisteminin temel taşı niteliğindeki, günümüz hukukundaki yazılı sözleşmelerin kullanım alanına sahip olan stipulatio’nun yeri, önemi, yapılış yöntemi, uygulama alanı, türleri incelenmiştir.