Ekonomik büyüme ve beşerî sermayenin ekolojik ayak izi üzerindeki etkisi: Tükiye örneği

Abstract

Gelişmekte olan ülkeler ekonomik refaha doğru ilerlerken, bu süreç onların ekolojik ayak izini de arttırabilmektedir. Bu nedenle, sürdürülebilir bir kalkınma için ekolojik ayak izini (EF) etkileyen faktörlerin belirlenmesi önemlidir. Bu perspektiften bakıldığında bu çalışma, Türkiye’nin 1980'den 2019’a kadarki dönemde ekonomik büyümesinin, finansal kalkınmasının ve insan sermayesinin, EF üzerindeki etkisini Genişletilmiş ARDL (Augmented ARDL) yöntemiyle araştırmaktır. Analiz sonuçlarına göre Türkiye’nin 1980'den 2019'a kadar olan dönemde finansal gelişme, ekonomik büyümenin ekolojik ayak izini artırdığı, insan sermayesinin ise ekolojik ayak izini azalttığı gözlemlenmiştir. Nedensellik sonuçlarına göre ekolojik ayak izi – ekonomik büyüme ve ekolojik ayak izi – finansal gelişme arasında çift yönlü, ekonomik büyümeden finansal gelişmeye, beşerî sermayeden finansal gelişmeye ve beşerî sermayeden ekolojik ayak izine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Ulaşılan ekonometrik analiz sonuçlarına göre politika yapıcılara öneriler sunulmuştur.