Kıbrıs kapsamında Türk-Yunan ilişkileri ve Kıbrıs Barış Harekâtı

Abstract

Türk-Yunan ilişkilerinin genel tarihine baktığımız zaman anlaşmazlıkların egemen olduğunu görebiliriz, fakat 1930-1950 dönemleri bunun haricinde tutulmuştur. İlişkiler bu yıllar arasında bir gelişme göstermiştir ve sorunlardan uzak kalmıştır. Bu atmosferin sebebini dış tehdit algılamalarının iki ülkeye de genel itibariyle aynı yerden gelmesi oluşturur. Koşullardaki benzerlik, ortak politikalar oluşmasına da sebebiyet vermiştir. 1950 sonrası Türk-Yunan ilişkilerini incelediğimiz zaman koşulları, İkinci Dünya Savaşı sonrası koşulların izlerini taşır. Bu yüzden kurulan iş birlikleri, bu yeni sorunların oluşmasını engellemedi. Fakat iki ülke de ulusal çıkarlarını Batı çıkarları ile bu dönemde özleştirmiştir. 1950’li yıllarda Kıbrıs sorunun ortaya çıkması iki ülke arasında gergin ilişkilere sebebiyet verirken, bunu en çok ABD engellemeye çalışmıştır. Zira güney kanadında bir kopma istemeyen Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Moskova’ya yarayacak hiçbir duruma razı gelemezdi. 1960’lı yılların atmosferi ise Türk-Yunan ilişkilerinin bugüne kadar sürecek olan sorunların çatışma ve anlaşmazlık temelinde belirlenmesine yol açmıştır. 1960’lı yıllarda Kıbrıs sorununun etkisi artmış ve Türk-Yunan ilişkilerine birçok sorun daha eklenmiştir. Uluslararası dinamiklerin de yumuşadığı bu dönemde, Batı bloku içinde iki ülke Kıbrıs sorunu nedeniyle karşı karşıya gelmiştir. Hem Türkiye Hem Yunanistan’ın iç politikasında siyasal ve ekonomik değişimler göze çarpar. ABD’den alınan ekonomik yardımların etkisiyle iki tarım ülkesinde de kapitalistleşme yaşanmıştır. Siyasal açıdan dış politika artık kamuoyu baskısının arttığı bir alanı temsil etmeye başlamıştır. Özellikle Kıbrıs Sorununa iki ülkedeki hükümetin yaklaşımları bu noktada önemlidir. 1960 yılından Kıbrıs Askeri Harekatı’na kadar geçen süre içinde iki ülkede de istikrarsız koalisyonlar dönemi ve askeri darbelerle siyasal çalkantılar yaşamıştır. Türkiye ve Yunanistan bu açıdan bakıldığından dış politika kararlarında da fazla istikrar gösterememişti ve önemli değişiklikler yaşamışlardır. Türk-Yunan ilişkileri 1974 Kıbrıs Askeri Harekâtına kadar olan süreçte sürekli dış müdahaleler ile gelişmiş bu soruna ABD, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), Birleşmiş Milletler (BM) ve Bağlantısızlar Hareketi de katılmıştır. Kıbrıs Sorununun ele alındığı yıllardan itibaren çok farklı nitelikler ilişkilere yön vermiştir. Bu çalışmada Kıbrıs’ın hem Türk hem Yunan tarafı açısından neden önemli olduğunu ve bu önemin iki ülkeyi nasıl karşı karşıya getirdiğini ve Kıbrıs sorununun iki ülke açısından uluslararası bir sorun hale nasıl geldiğini göreceğiz. Bu çalışmada Kıbrıs’ın Türkiye ve Yunanistan açısından stratejik değerleri, Yunanistan’ın tezleri, Kıbrıs Sorununun ortaya çıkması ve Türkiye’nin Kıbrıs meselesini devlet politikasına çevirmesi, Kıbrıs’ta gelişen olaylar, Kıbrıs Sorunu içinde Türk-Yunan ilişkilerinde anlaşmalar ve görüşmeler, Kıbrıs Barış Harekâtını hazırlayan olaylar, iki ordunun da durumları ve Kıbrıs’ta istihbaratın rolü incelenecektir.