Türkiye Cumhuriyet Tarihinde vergi canlılığı analizi (1924 – 2022)

Abstract

Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyet tarihi çerçevesinde 1924 – 2022 yıl aralığında yıllık veriler kullanılarak iradi (ihtiyari) vergi politika düzenlemelerinin milli geliri etkileme durumunu ifade eden vergi canlılığı analizi yapılmıştır. Analiz iki kısımda ele alınmıştır. İlk kısım, seçilmiş bazı ekonomik parametrelerin vergi canlılığına etkisini içermektedir. Söz konusu etki analizi, veri tutarlılığı ve model ölçüm gücünün artırılması için ellişer yıllık periyotlar halinde yapılmıştır. Analizin ikinci kısmında ise 1923 yılından günümüze vergi uygulamasında ihtiyari politikalar dikkate alınarak bunların vergi canlılığı üzerindeki etkileri test edilmiştir. Analizlerde ARDL Sınır Testi yöntemi kullanılmıştır. Analizlerin sonuçlarına göre; ilk dönemde büyüme ve kamu harcamalarının pozitif ve yatırımların negatif ve ikinci dönem ise kamu harcamaları, ithalat ve yatırımların vergi canlılığı üzerinde pozitif etkisi bulgulanmıştır. Büyüme ikinci dönem vergi canlılığını negatif etkilemiştir. İlk dönem büyümenin ikinci dönem ise ithalatın açıklama gücü daha fazladır. İkinci dönem vergi canlılığını pozitif etkilese de ithalatın finansmanında dış kaynak kullanma gereksinimi ve söz konusu faaliyetlerin devam riskinin toplam etkiyi olumsuza çevirebileceği düşüncesi oluşmaktadır.