Türkiye’de sosyal bilimlerde yöntem sorunları: 1930-2000 arasında yazılmış araştırma yöntemleri kitaplarının eleştirel bir incelemesi

Abstract

Çalışma Türkiye’de sosyal bilimlerde yöntem olgusunun gelişimi ve işleyişini ve alanda görülen sorunları ele almaktadır. Nitel belge çözümleme deseni ile incelenen 34 kitapta gözlenen başlıca sorunlar şunlardır: Kitapların başlıkları içeriği yansıtmakta yetersiz kalmıştır. Kitaplarda çok sayıda kavramsal tutarsızlıklar gözlenmiştir. Kitap yazarlarından bilimsel yönteme ama özellikle bilim felsefesine özel ilgi duyanlar azınlıktadır. İdeolojik gerilimin yoğunlaştığı 1970’lerde Türk yazarların yazdığı kitap sayısında artış görülmüş ve bunlar arasında istatistik giderek ağırlık kazanmıştır. 1980’lerden itibaren ise bilim felsefesi ve yöntembilim tartışmalarına yer verilmeye başlanmıştır. Ancak bilimin mahiyetine ilişkin tartışmalar pozitivist kavramlarla sınırlı kaldığı gibi yazarların bu konulardaki açıklamalarında eksiklikler ve çelişkiler görülmüştür. Kitaplarda nadiren monografi ve örnek olaylardan söz edilmiş olsa da bu yıllarda yazılmış herhangi bir nitel yöntem kitabına rastlanmamıştır. Yazarlar bilgi aktarırken sorgulama, eleştirme ve örtük ilişkileri açığa çıkarma bakımından yeterince özenli davranmamıştır. Bundan ötürü ders kitaplarında kavram, tanım ve tekniklere ilişkin hatalar yeniden üretilerek ve yaygınlaştırılarak tekrar diğer yöntem kitaplarına ve bilim camiasına aktarılmıştır. Kalite konusunda mesafe alınmasına karşın ders kitabı yazımında aktarma ve öykünme aşamalarından özgün bilimsel bilgi üretme evresine geçişte zorluklar yaşanmıştır. Çalışmanın bulgu ve önerilerinin bu alanda yeni araştırmaların yürütülmesi için bir zemin oluşturacağı umulmaktadır.