Oscar Wilde’ın Lady Windermere’s Fan adlı oyununun Hadiye Sayron imzalı Türkçe çevirisi aracılığıyla Cumhuriyetin 100. yılında tercüme bürosuna yeniden bakmak

Abstract

Bu çalışmada, bir eser örneğinde çevirmen kararlarının bağlamdan nasıl etkilendiğini incelemek için yola çıkılsa da, daha geniş bir çerçeveden bakıldığında, 1940-1966 yılları arasında faaliyet gösteren Tercüme Bürosu’nun ve benimsediği çeviri normlarının Türkiye Cumhuriyeti’nin Batılılaşma yolculuğundaki rolüne bir uygulama aracılığıyla ışık tutmak amaçlanmaktadır. Çalışma kapsamında incelenmek üzere seçilen eser Oscar Wilde tarafından kaleme alınan ve Hadiye Sayron tarafından İngilizceden Türkçeye çevrilip Lady Windermere’in Yelpazesi adıyla 1960 yılında Tercüme Bürosu’nca yayımlanan Lady Windermere’s Fan adlı tiyatro oyunudur. Çeviri normları, skopos kuramı ve bağlılık kavramı çerçevesinde yapılan çeviri incelemesi Hadiye Sayron’un makro düzeyde kaynak odaklılık veya erek odaklılık eğilimlerinden birinin ağır bastığı bir seçim yapmadığını ortaya koymaktadır. Sayron’un özellikle kültürel ögelerin erek kültüre aktarımıyla ilgili çeviri kararlarının önemli bir kısmında, kaynak normlara uyum çabası içinde olduğu, diğer bir deyişle yeterlilik anlayışını benimsediği; diğer taraftan, metne ve diyaloglara “akıcılık” kazandırmak ve erek kültür okuru için daha “tanıdık” bir ortam yaratmak amacıyla kaynak metinde düz anlamıyla kullanılmış fiilleri ve kalıp ifadeleri erek metne yan anlam taşıyan deyimler veya sözlerle aktararak bu kısımların çevirisinde erek normları öne çıkardığı görülmektedir. Çevirmenin, erek metin okurunu Batı kültürüne yaklaştırmak için kültürel ögelerin çevirisinde kaynak odaklı bir yaklaşım benimsemek, yeni bir alfabeyle tanışan erek metin okurunu bu yeni alfabede yazılmış metinlere alıştırmak için “akıcı” bir metin yaratmak ve aynı zamanda Türkçenin gelişmesine katkıda bulunmak için erek dil ve kültür odaklı bir yaklaşımı da çeviri sürecine dahil etmek olarak özetlenebilecek Tercüme Bürosu skoposlarına uyduğu saptanmıştır.