E-öğrenme sisteminde özel gereksinimli üniversite öğrencileri: Özellikleri, deneyimleri ve yeterlikleri

Abstract

Özel gereksinimli bireyler bireysel farklılıklarıyla işitme yetersizliği, görme yetersizliği, ortopedik yetersizliği, gelişimsel yetersizliği, sağlıkla ilgili yetersizlikleri olan farklı gruplardan oluşur. Bu bireylerin bireysel farklılıklarına uyarlanmış, esnek öğrenme ortamları yaratmak özel eğitimin temel amacıdır. Dijital çağa geçiş yaptığımız bugünlerde çevrim içi öğrenme ortamlarında kullanılan e-öğrenme sistemleri eğitimin vazgeçilmez bir unsuru haline geldiği görmek mümkündür. Özel gereksinimli bireylerin de e-öğrenme sistemlerini etkin bir şekilde kullanabilmesi için ilk olarak e-öğrenme sistemlerini nasıl kullandıkları, bu sistemleri kullanmada ne düzeyde yeterlik oldukları ve ne gibi desteklere gereksinim duydukları belirlenmelidir. Bu doğrultuda araştırmanın amacı e-öğrenme sistemlerini kullanan özel gereksinimli bireylerin demografik özelliklerinin, uzaktan eğitim ve e-öğrenme sürecindeki deneyimlerinin, yeterlik düzeylerinin, kullandıkları yardımcı teknolojilerin belirlenmesidir. Var olan durumun betimlenmesinin amaçlandığı bu araştırmada durum çalışması deseni kullanılmıştır. Çalışmaya 590 özel gereksinimli üniversite öğrencisi katılmıştır. Veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen açık ve kapalı uçlu sorulardan oluşan bir anket aracılığıyla toplanmıştır. Nicel veriler SPSS 21 programı aracılığıyla betimsel olarak analiz edilmiştir. Açık uçlu sorulardan elde edilen yanıtlar ise nitel betimsel analiz tekniğiyle temalandırılmıştır. Bu araştırmada elde edilen bulgulara göre özel gereksinimli bireyler açık ve uzaktan eğitime etkin şekilde devam etmektedir. Araştırmaya katılan erkek öğrencilerin kadın öğrencilerden sayıca daha fazla olduğu, görme yetersizliği olan öğrencilerin ise diğer yetersizlik gruplarına kıyasla sayıca daha fazla olduğu görülmüştür. Katılımcıların büyük bölümünün e-öğrenme sistemlerinde çok düşük düzeyde deneyimi bulunduğu ve kendilerini çok düşük düzeyde yeterli gördükleri ve e-öğrenme sistemlerinde işitme ve görme duyusunu destekleyici çeşitli yardımcı teknolojiler kullandıkları sonuçlarına ulaşılmıştır. Bu bulgular ışığında e-öğrenme sistemlerinin tasarım sürecinde bireysel farklılıkların dikkate alınmasına, kullanıcı odaklı tasarımlara yer verilmesine ve bireysel yardımcı teknolojilerin sağlanmasına gereksinim duyulduğunu ifade edilebilir.