Enerji politikaları ve güvenlik bağlamında Doğu Akdeniz

Abstract

Doğu Akdeniz, dünya pazarlarına ulaşımın sağlandığı kritik suyollarını barındırmasının yanı sıra, 21’inci yüzyılın başlarında bölgede hidrokarbon enerji kaynakları da tespit edilmiştir. Bu kaynakların sahiplenilmesi amacıyla bölgedeki kıyıdaş ülkeler karasuları ötesinde, Kıta Sahanlığı ve Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) sınırlarını belirleme çabası içerisine girmişlerdir. Kıta Sahanlığı ve MEB’in sınırlandırılması; coğrafi gereklilikler, bölgedeki ülkelerin hak ve çıkarları göz önüne alınarak ikili veya çok taraflı andlaşmalarla sağlanmalıdır. 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS)’ de söz konusu deniz yetki alanlarının belirlenmesi belli kurallara dayandırılmıştır. Doğu Akdeniz coğrafyasının gereği olarak, kıyıdaş devletlerin 1982 BMDHS’de belirtilen şekilde maksimum genişlikte kıta sahanlığı ve MEB alanlarını sınırlandırma olanakları yoktur. Doğu Akdeniz’e kıyıdaş devletler olan; Türkiye, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), Mısır, İsrail, Filistin, Lübnan, Suriye, Libya, Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) deniz alanlarını bütüncül bir katılımla kendi aralarında sınırlandırmak için bir görüş birliğine varamamışlardır. Bu nedenle, söz konusu ülkeler tarafından, deniz yetki alanlarının tespit edilmesi ve belirlenmesi esnasında, birbiriyle çelişen iddialar ortaya çıkmış, karşılıklı çatışmalara kadar gidebilecek durumlar yaşanmıştır. Özellikle, GKRY ile Yunanistan’ın, bölgede deniz yetki alanlarını belirlerken, Türkiye ile KKTC’nin bölgedeki haklarını görmezden gelmeleri, bölgenin temel sorunu olarak belirtilebilir. Ayıca, ABD’nin Doğu Akdeniz Gaz Forumu’na (DAGF) ve EastMed projesine verdiği güçlü desteğini 2022 yılının Ocak ayında çektiğini duyurması, bölgede yeni bir denklemin kurulduğunu göstermektedir.