İdeoloji ve ideolojilerin sistematik analizi: Michael Freeden’ın morfolojik yaklaşımı

Abstract

Tarihsel süreç içerisinde farklı form ve tanımlarla karşımıza çıkan ideoloji kavramının izahında bilimsel ya da epistemolojik bir uzlaşmanın bulunması neredeyse imkânsızdır. Bunun yanında gerek siyaset bilimi literatüründe gerekse de genel okuyucular açısından ideoloji kavramı çoğunlukla olumsuz bir çağrışımla kullanılmıştır. Son dönemde bu çizgiden ayrılan bazı çalışmalar, ideolojilere sosyopolitik yapının bir parçası olarak bakmayı denemişlerdir ve ideolojilerin mevcut koşullarla bağlantılı birer veri biçiminde analiz edilmesini savunan yöntemler öne sürmüşlerdir. Bu doğrultuda ideolojiler siyasi söylemi belirleyen, dolayısıyla siyasi hayatın, dilin ve tüm kamusal aktörlerin tutum ve davranışlarını yönlendiren unsurlar niteliğinde ele alınmışlardır. Bu çalışmada, ideolojileri bu perspektifle ele alan Michael Freeden’ın geliştirdiği morfolojik analiz tüm yönleriyle incelenerek açıklanacaktır. Freeden’a göre her ideoloji, içerisinde yer aldığı zamansal/tarihsel ve mekânsal/kültürel bağlarıyla birlikte kendi kavramsal yapısıyla analitik bir yöntemle incelenmelidir. Siyasi söylemin doğal bir biçimde sahip olduğu zorlukları açmaya yarayacak bir anahtar işlevi gören ideolojilerin morfolojik analiziyle, belirli bir ideolojinin belirli bir pratikteki haritası ortaya çıkartılarak siyasi eylemin ve karar almanın sistematik incelenmesinde önemli bir veri olarak kullanılması sağlanmış olacaktır.