İktisat politikası aracı olarak tağşiş ve devalüasyon: bir nitelik karşılaştırması

Abstract

Madeni para sisteminin geçerli olduğu tarihsel dönemlerden günümüz modern ekonomilerinin kâğıt para rejimine kadar geçen tarihsel süreçte, insanlar tarafından çeşitli amaçlarla para kullanımı giderek yaygınlaşmış ve daha karmaşık bir hale gelmiştir. Bu süreçte aynı zamanda “paranın değerinin düşürülmesi”, sık tercih edilen bir iktisat politikası olmuştur. Literatürde “paranın değerinin düşürülmesi” anlamında “tağşiş” ve “devalüasyon” terimleri kullanılmaktadır. Bunlar yer yer aynı anlamı çağrıştırmakta, ancak esasen bazı açılardan birbirlerinden farklılaşmaktadır. Temel olarak tağşiş, madeni para sistemlerinde kullanılan bir uygulama olarak para otoriteleri tarafından madeni paraların değerli maden içeriğinin düşürülmesi demektir ve tağşiş sonrasında parada meydana gelen değer kaybı somuttur. Kâğıt para sistemlerinde kullanılan devalüasyon ise sabit kur rejiminde yine para otoriteleri tarafından paranın değerinin düşürülmesi demektir. Ancak devalüasyonun temsili para sisteminde geçerli olmasına bağlı olarak söz konusu değer kaybı bu kez soyut olarak gerçekleşmektedir. Bu kapsamda çalışmada tağşiş ve devalüasyon uygulamalarının niteliksel özellikleri kıyaslanarak bunları gerekli kılan koşulların ve uygulama sonrasında ortaya çıkan sonuçların karşılaştırılması amaçlanmaktadır. Bu çerçevede öncelikle her iki politikanın da özellikleri ve işleyiş mekanizmaları açıklanmış, ardından karşılaştırmalı analiz yöntemiyle ortak özellikleri ve farklı yönleri değerlendirilmiştir.