Türkiye’de 1991–2002 döneminde yerel yönetim reformu çabalarına dair söylemler, denemeler ve gelişmeler

Abstract

1990’lı yıllarla birlikte küreselleşme süreci ile 1980’li yıllarda başlayan ekonomik ve siyasal neoliberal politikaların etkisiyle; hukuk devleti, demokratikleşme, insan hakları gibi kavramların önemi artmıştır. Yaşanan gelişmelerle yerel yönetimler ile merkezi hükümetin ilişkileri yeniden sorgulanmıştır. Merkezin vesayetinin ve karışmasının daha sınırlı, daha katılımcı ve yönetişim çerçevesinde şekillenen bir yerel yönetim anlayışının tartışıldığı 1990’lar Türkiye’sinde yerel yönetim reformu tartışmaları güncelliğini korumuş, özellikle yerel seçimler öncesinde popülerliği artmıştır. Bu nedenle çalışmada, 1991 milletvekili seçimlerinden 2002 milletvekili seçimlerine kadar olan süreçte başka ülkelerdeki yönetişim ve katılım temelindeki değişimlere paralel olarak Türkiye’de 1991–2002 dönemindeki yerel yönetim reform çabaları/söylemleri, taslakları, örnekleri ve denemeleri irdelenmektedir. Bu bağlamda, reform çabalarının hukuki arkaplanı, sonuçları ve eksiklikleri, yerel ve metropoliten yönetişime doğru dönüşümü mümkün kılan siyasi, iktisadi, idari, küresel ve uluslararası ilişkiler bağlamındaki öncelikler, siyasi aktörlerin bakış açıları akademik yazın ile hükümet ve siyasi parti belgeleri harmanlanarak tartışılmaktadır. Türkiye’de 1990’lı yıllarda, etnik ve dinsel hareketler güçlenmiş, radikal sağ partiler ortaya çıkmış, siyasal partiler yelpazesi parçalanmıştır. Kısa süreli koalisyon hükümetleriyle yönetilen 1991–2002 dönemi Türkiye’sine, siyasal ve ekonomik istikrarsızlık ile toplumsal huzursuzluklar hâkim olmuş, tekrarlanan ve zenginleşen içeriklere sahip çoğu söylem ve vaatlerin gerçekleşmesi AK Parti iktidarları dönemine ertelenmiştir. Daha katılımcı, yeterli ve yetkin, günün şartlarına uygun ve demokratik yerel yönetimler doğrultusunda reformlar yapılması ihtiyacı siyasal partilerin 1991–2002 dönemi belgelerine girmiştir. Yerel yönetimler reformuna dair 1991–2002 döneminde yasalaşmayan söylem ve tasarılar, sık değişen ve çoğu kısa ömürlü koalisyon hükümetlerinin 2002’de bitimiyle, AK Parti iktidarları döneminde, -1990’lardaki söylemlere bazı benzerlikler içeren şekilde- 2004’ten itibaren kanunlaşmış ve ikincil mevzuatları oluşturulmuştur.