Nezihe Araz’ın Ballar Balını Buldum adlı oyununda ‘arama/arayış arketipi’

Abstract

Nezihe Araz’ın (1922-2009)’ın Ballar Balını Buldum (1991) adlı eseri, Yunus Emre’yi anlatan bir oyundur. Oyun, birbirine koşut iki olay örgüsünden oluşmaktadır. Birinci olay örgüsü, Yunus Emre’nin hayatından sahneler etrafında şekillenmektedir. İkinci olay örgüsü ise Ionesco’nun bir oyununu sahnelemeye çalışan bir tiyatro yönetmeninin yaşadığı olaylar üzerinden şekillenir. Yunus Emre’nin çağları aşarak 13. yüzyıldan 20. yüzyıla gelişiyle iki olay örgüsü kesişir. Yunus Emre, tiyatro binasına gelir ve yönetmenin hayatına dâhil olur. Aslında Yunus Emre’nin de, tiyatro yönetmeninin de hikâyesi ‘arama/arayış’ ve ‘bulma’ üzerinedir. Yunus Emre varoluş, insan, evren, ölüm, Allah’ın varlığı ve birliği gibi konularla ilgili olarak zihnini meşgul eden sorulara cevap arar. Aradığı şeyi Tapduk Emre’nin dergâhında bulur. Bilmezlikten bilgiye geçerek yaşamın sırlarını çözer, huzura kavuşur. Yönetmen de Yunus Emre’nin rehberliğinde, sahnelemek istediği oyunun dilini çözer, oyunu anlamaya başlar. Bu arada yaşama dair bakış açısı da genişler. Böylece yönetmen de çıkmaza düştüğü noktada, aradığı şeyi bulur ve huzura kavuşur. Dolayısıyla Ballar Balını Buldum adlı oyun, mitos düzeyinde bir okumayla ele alındığında ‘arama/arayış arketipi’ ile karşılaşılmaktadır. Oyun, ‘arama/arayış arketipi’ne dayalı olarak kahramanların eylemselliğiyle şekillenir. Bu çalışmada öncelikle ‘arketip’ ve ‘arama/arayış arketipi’ kavramları üzerinde durulmuş, sonrasında Ballar Balını Buldum oyunu arketipsel eleştiri bağlamında ele alınmıştır. ‘Arama/arayış arketipi’nin Ballar Balını Buldum oyununa yansımaları incelenmiş ve bu arketipin oyunu nasıl yapılandırdığı ortaya konulmuştur.