Cazibe merkezleri programı kapsamındaki illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyinin MULTIMOORA yöntemi ile karşılaştırılması

Abstract

Ulusların kalkınması ve gelişmesindeki önemli faktörlerden biri de yatırımların ülke geneline rasyonel dağılımıdır. Kamu ve özel kesim yatırımlarına yön verecek kararlarda bölgelerin potansiyel durumları ve gelişmişlik düzeyi etkili olacaktır. Gelişmişlik düzeyinin tanımlanması ve değerlendirilmesinde birden fazla boyut ve değişken yer almaktadır. Çok değişkenli durumların analizinde çok kriterli karar verme (ÇKKV) yöntemleri etkin çözümler sunabilmektedir. Bu çalışmada Türkiye Ekonomi Bakanlığı tarafından 2018 yılında cazibe merkezleri programı kapsamına alınan 23 İlin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerinin karşılaştırılması amaçlanmaktadır. Yapılan literatür taraması sonucu ÇKKV tekniklerinin bu amaçla kullanıldığı çalışma sayısının oldukça az olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik performansının ölçülmesi amacıyla Brauers ve Zavadskas (2010) tarafından geliştirilen bir ÇKKV yöntemi olan MULTIMOORA (Multi Objective Optimization on the basis of Ratio Analysis) tekniği kullanılmıştır. Değerlendirme kriterleri olarak Kalkınma Bakanlığı tarafından yayınlanan Sosyo Ekonomik Gelişmişlik (SEGE) sıralamasındaki demografik, istihdam, eğitim, sağlık, mali, erişilebilirlik, yaşam kalite, rekabetçi ve yenilikçi kapasite indeksleri kullanılmıştır. Sonuç olarak, farklı illerin farklı indekslerde üstünlük sağladığı ve MULTIMOORA yönteminin performans ölçümü yanında diğer ÇKKV problemlerinin çözümünde de kullanılabilecek pratik bir yöntem olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca araştırma sonuçlarının, çalışma kapsamındaki illere yatırım planlamasında, karar vericilere ışık tutması beklenmektedir.

One of the important factors for the development and progress of the nations is the rational distribution of investments around the country. Potential situations and development level of the regions will be effective in the decisions that will guide the public and private sector investments. There are more than one dimensions and variables in the definition and evaluation of the level of development. In the analysis of cases incorporating multi-variables, multi-criteria decision making (MCDM) methods can provide robust solutions. In this study, it is aimed to compare the socio-economic development levels of the 23 provinces included in the scope of the attraction centers program by the Turkey Ministry of Economy in 2018. It was determined that the number of studies using MCDM methods for this purpose is scarce. Therefore, MULTIMOORA (Multi Objective Optimization on the basis of Ratio Analysis), a technique of MCDM developed by Brauers and Zavadskas (2010) has been performed in order to measure the socio-economic development performance of the provinces. As for the evaluation criteria, demographic, employment, education, health, financial, accessibility, quality of life, competitive and innovative capacity indices of Socio-Economic Development (SEDE) ranking published by the Ministry of Development were utilized. Consequently, different provinces provide superiority in different indexes and MULTIMOORA method has proved to be a practical method that can be used to solve other MCDM problems besides performance measurement. In addition, the results of the research are expected to shed light on the decision makers in the investment planning of the provinces.