Yönetmen ve uyarlamada aşırı yorum: “Yeraltından Notlar” ve “Yeraltı” arasında

Abstract

Herhangi bir romanın filmini çekmek, cevapları üzerinde uzlaşılması çok da kolay olmayan birçok sorunu beraberinde getirir. Bunlardan ilki ve belki de en çok tartışılanı, uyarlanan romana sadık kalınıp kalınmadığıdır. Bu tartışmayı sonlandırabilmek için sadakati ya da sadakatsizliği kanıtlayacak nesnel bazı ölçütlerin ortaya konulabilmesi zorunludur. Oysa böyle bir ölçüt ya da ölçütler yoktur; buna rağmen kimi uyarlamalar aslına sadık olduğu için övülürken kimi uyarlamalar da aşırı ve hatta yanlış yorum olarak nitelendirilerek sadakatsizlikle suçlanmaktadır. Bu makalede de, yönetmenin uyarlama yaparken aşırı yorum yapma hakkının olup olmadığı sorusu tartışılmaktadır. Zeki Demirkubuz’un Dostoyevski’nin Yeraltından Notlar romanından uyarladığı filmi Yeraltı üzerinden tartışılmaya açılan bu soruya cevap aranırken, Dostoyevski’nin sınırsız edebi evrenini kendine özgü ve kendine göre yorumladığı görülen değişik yazar, düşünür, kuramcı ve bilim adamlarından yararlanılmaktadır. Bu yorumlar nasıl aşırı olarak nitelendirilmiyorsa Demirkubuz’un yorumunun da aşırı olarak nitelendirilmemesinin çok daha doğru olacağı düşünülmektedir. Hatta böyle düşünüldüğünde uyarlamada yönetmenin aşırı yorum hakkına sahip olduğu bile söylenebilir. Literatür taraması ile elde edilen veriler ışığında eleştirel ve betimleyici bir analizle yazılan bu makalede bu iddia konu edilmektedir

Making a film, based on a novel comes with many problems that aren’t easy to agree on. First of them and maybe the most disscussed one is the question if the film is faithfully adapted or not. To end this disscussion, there has to be some objective standarts that can prove film’s faithfulness or unfaithfulness. In fact that there are no standarts like this, still there are films which are being appreciated by their faithfulness or accused by being unfaithful. In this study, the question of if a director has or hasn’t a right to make interpretation while adapting the novel to cinema, is argued. During the search of an answer to this question which comes up for disscussion with Zeki Demirkubuz’s film “Underground”, adapted from Dostoyevsky’s “Notes from the Underground”, we have benefited from scientists, writers, theoriticians and philosophers that interpretted Dostoyevsky’s unlimited literal universe by uniquelly and in their own way. While this interpretations are not qualified as extreme, Demirkubuz’s interpretation musn’t be qualified as extreme too. In this point of view it can even be said that director has a right to interpret extremely. Written with a critical and descriptive analyse, in consideration of the data collected by the literature view, this article mention this claim.