Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde okuryazarlık becerilerini kazandırmaya yönelik gerçekleştirdikleri uygulamalar

Abstract

Sosyal Bilgiler dersi insanı, toplumu ve bunlarla ilişkisi çerçevesinde çevreyi konu alanı olarak inceleyen bir derstir. Bu bağlamda günlük yaşam içinde bu amacı gerçekleştirmeye dönük olarak farklı türde pek çok okuryazarlık becerisinin kazandırılmasını da içerir. Sosyal Bilgiler dersinde kazandırılabilecek okuryazarlık becerileri çevre, hukuk, ekonomi, teknoloji, tarih, medya, harita, coğrafya, eleştirel ve politik okuryazarlık biçiminde sıralanabilir. Bu araştırmanın temel amacı sınıf öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler dersinde okuryazarlık becerileri kazandırmaya yönelik gerçekleştirdikleri uygulamaları belirlemektir. Araştırmanın katılımcılarını 2015-2016 öğretim yılı bahar döneminde Afyon İli merkezinde yer alan 9 devlet ilkokulunda görev yapmakta olan 110 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma tarama modelinde, betimsel bir çalışmadır. Araştırmada, sınıf öğretmenlerinin Sosyal Bilgiler dersinde çeşitli okuryazarlık becerilerini kazandırmaya yönelik gerçekleştirdikleri uygulamaları belirlemek amacıyla araştırmacılar tarafından geliştirilen 10 okuryazarlık becerisini kazandırmaya yönelik olarak gerçekleştirilebilecek 105 uygulamayı içeren kapalı uçlu anket kullanılmıştır. Elde edilen veriler frekans ve yüzdeler biçiminde sunulmuştur. Araştırma sonucunda sınıf öğretmenlerinin okuryazarlık bağlamında Sosyal Bilgiler dersinde yer verdiği uygulamalar incelendiğinde sınıf öğretmenlerinin, bilgi düzeyinde uygulamaları gerçekleştirdiği ancak öğrencinin günlük yaşamı ilişkilendirmesini sağlayacak beceri düzeyinde uygulamalara en az düzeyde yer verdiği sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra her bir okuryazarlık türü ile ilgili sınıf öğretmenlerinin gerçekleştirdikleri uygulamaların sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan kazanımlarla uyumlu uygulamalar olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlar ışığında okuryazarlık becerilerinin kazandırılmasında okul dışı öğrenme ortamlarından yararlanmaya yönelik hizmet öncesi eğitim ile öğretmen adaylarına, hizmet içi eğitim yoluyla da öğretmenlere destek sağlanması; okuryazarlık becerilerinin kazandırılmasına yönelik öğrenciler üzerinde gerçekleştirilen uygulamaları içeren çeşitli deneysel ya da kuramsal araştırmalar yapılması önerilmiştir.

Social Studies course mainly deals with people, society and the relationship between people and society. Therefore, one of the basic goals of Social Studies course is to provide students with many distinct literacy skills. Literacy skills covered in Social Studies course include those about environment, law, economics, technology, history, media, maps, geography, critical and political. The aim of this study is to reveal which activities are used by teachers to reinforce these literacy skills. The participants of the study were a total of 110 classroom teachers working at nine different public primary schools in Afyon during the spring semester of the school year of 2015-2016. The study was designed as a descriptive research. The data of the study were collected through a survey questionnaire developed by the authors. The data collection tool included 105 items about ten distinct literacy skills. The data were analysed using frequency and percentage. The findings of the study showed that the participants conducted activities about literacy skills, but they less dealt with those activities which related these activities with daily life practices. In addition, it was found that all activities concerning literacy skills done by the participants were consistent with the goals of Social Studies courses. Based on the findings of the study it can be suggested that in reinforcing literacy skills out of school environment should be used by teachers. This requirement can be emphasized both in teacher training programs and in in-service training courses. On the other hand, the activities about literacy skills should be analysed in future studies.