Yabancı Dil Olarak Türkçenin Öğretiminde Buyrum ve İstek Kipinin Görünümü ve İşlevleri

Abstract

Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi özellikle son yıllarda önem kazanan yeni bir alandır. Yeni bir alan olması nedeniyle öğretiminde birtakım güçlüklerle karşılaşılmaktadır. Bu güçlüklerden biri de buyrum ve istek kipinin Türkçe kaynaklardaki ele alınış biçimidir. Buyrum ve istek kipinin biçimsel ve anlamsal açıdan birbirini tümleyen bir özellik göstermesine rağmen, ders kitaplarında söz konusu iki yapının kullanım özelliklerine yeterince yer verilmemiştir. Türkçe dil-bilgisi kaynaklarında bu iki kipin, bağlam içindeki kullanımlarına ilişkin fazla sayıda işlev belirlenmiş olmasına rağmen yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ders kitaplarında sınırlı sayıda işlevle ele alınmış olması ve konuların işlenişinde dilbilgisel yapının edindirilmesi ve pekiştirilmesinin ön plana çıkarılması bu çalışmanın sorununu oluşturmaktadır. Bu çalışmada, yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde, buyrum ve istek kipinin hangi durumlarda birbiriyle örtüştüğünü, bağlam içinde hangi anlamlarda kullanıldıklarını, kullanıldıkları kişi çekim eklerine de bakarak bağlam içinde tümceye nasıl bir anlam yükledikleri incelenecektir. Çalışmada yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde sıklıkla kullanılan iki ders kitabında, istek ve buyrum kipinin işlenişine örnekler verilecektir.

Teaching Turkish as a Foreign Language is a new field that has come into prominence especially in recent years. Therefore, some problems are encountered in the field. One of these problems is the approach to imperative and optative moods in Turkish teaching resources. Although imperative and optative moods complete each other in terms of structure and functions, the usages of these moods are not sufficiently discussed in the textbooks. Many functions of imperative and optative moods are discussed in Turkish grammar books in terms of the usage of these moods in different contexts. However, a limited number of these functions are discussed in the books which are used for teaching Turkish as a foreign language and these books focus on teaching structure rather than functions. This study aims at analyzing the situations in which imperative and optative moods complete each other, the senses in which they are used in different contexts, and the meanings they attribute to the sentences considering the personal endings in the field of Teaching Turkish as a Foreign Language. The study demonstrates examples for teaching imperative and optative moods from two textbooks which are widely used in Teaching Turkish as a Foreign Language.