Ticari kazançta götürü usulde vergileme yöntemleri ve Türkiye uygulaması

Abstract

Ticari kazançta götürü usulde vergilendirme, ülkemizde ve ya- bancı ülkelerde çeşitli yöntemlerle değişik şekillerde günümüze kadar uygulanmıştır. Türk Vergi sisteminde 193 Sayılı Gelir Vergisi kanunu ile vergiden muaf esnaf dışında kalıp, kanunda tayin edilen genel (G.V.K. md. 47) ve özel (G.V.K. md. 48) şartları birlikte taşıyan küçük ticaret ve sanat erbabının kazançları götürü usul ile vergilen- dirilmektedir. Gelir vergisi gerçek kazanç ve iratları hedef tutarak, Gelir Vergisi Kanunumuzun 1'inci maddesinde bu prensip açık olarak yer al- maktadır. Gerçek usulde mükellefler gerçek gelirleri üzerinde vergi- lendirilmektedir. Gelir Vergisi sisteminin ana hedefi, gerçek kazanç esasının mutlak ve kapsamlı bir şekilde uygulanmasıdır. Bu düşüncelere rağmen batı ülkelerinde bile götürü vergileme yoluna başvurulmaktadır. Karma usul de diyebileceğimiz ticari kazancın götürü usulde tesbiti, bazı zorunluluklardan doğmuştur. Bu zorunluluğun temelinde Türkiye'de- ki vergi mükelleflerinin ve mükellefiyetinin özellikleri yatmaktadır. Götürü usulde vergilendirmenin uygulama alanının genişliği; uygulama tekniğine, ülkelerin ekonomik seviyesine, eğitim seviyesine, ticaret seviyesine, ticaret ve sanat gelenekleri ile defter tutma alışkanlık- larına göre değişmektedir. Çalışmamızın birinci kısmında; götürü usul hakkında genel bil- giler, teorideki yeri ve amacı, götürü usulün faydaları, sakıncaları, küçük ticaret ve sanat erbabı ve küçük işletme hakkında açıklamalar yapıldıktan sonra küçük ticaret ve sanat erbabının vergilendirilmesi- nin gereği üzerinde durulmuştur. İkinci kısımda; götürü usulde vergileme yöntemleri sayılarak açıklanmıştır. Aynı zamanda bu yöntemlerin çeşitli ülkelerin uygulama- sından da örnekler verilmiştir. Üçüncü kısımda; Türkiye'de götürü usul ile vergileme yöntemi anlatılarak değerlendirilmesi yapılmıştır. Ayrıca bu konuya ilişkin Danıştay Kararları'na da bu kısımda ek olarak yer verilmiştir. Tez yazım aşamasında, götürü usulde vergilendirilmeye ilişkin önemli değişiklikleri içeren 31.12.1993 tarihli ve 5142 sayılı karar- name ve 72 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile Türkiye uygula- ması ek kısımda geniş bir şekilde anlatılmıştır.