Eleştirel yönetim çalışmaları bakış açısıyla insan kaynakları uygulamalarında ayrımcılık ve doğallaştırılması

Abstract

İş dünyasında farklı çalışan gruplarına yönelik çeşitli ayrımcı davranışlar yapılmaktadır. Ancak işverenler ayrımcılık yaparken, çeşitli reaksiyonlarla karşılaşmamak için bu davranışları doğal göstermeye ve çalışanlar tarafından kabul edilebilir olmasına gayret göstermektedirler. Bu çalışmanın amacı eleştirel bir bakış açısıyla insan kaynakları uygulamalarında yapılan ayrımcılıkların hangi yöntemler kullanılarak doğallaştırıldığını tespit etmektir. Bunun için uluslararası sahada faaliyet gösteren bir lojistik şirketinde nitel ve nicel yöntemler kullanılarak bir araştırma yapılmıştır. Araştırmada öncelikle şirketin insan kaynakları uygulamalarında kullandığı tüm belgeler (iş başvuru, kıyafet düzenleme, personel talep formu vb.) içerik analizi yardımıyla incelenmiş ve uygulamalardaki ayrımcılıklar ortaya çıkarılmıştır. Burada saptanan ayrımcılıkların yapılma nedenlerini belirlemek için bir görüşme formu oluşturulmuştur. Şirketin insan kaynakları uygulamalarında söz sahibi olan yöneticilerle söz konusu form kullanılarak derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Görüşmeler sırasında alınan ses kayıtları deşifre edilerek yazıya dökülmüş ve içerik analizi yardımıyla ayrımcılıkların neden yapıldığı bilgisine ulaşılmıştır. Şirket çalışanlarının söz konusu nedenleri ne kadar kabul ettiklerini tespit etmek amacıyla, ayrımcılık nedenlerine dayalı bir anket formu oluşturulmuştur. Elde edilen sonuçlar SPSS programında ortalama, mod – medyan değerleri ve ki-kare analizi yardımıyla incelenmiştir. Sonuçta yöneticilerin insan kaynakları uygulamalarında en çok cinsiyet ve yaş ayrımcılığı yaptıkları; ayrımcılıkların doğallaştırılmasında meşrulaştırma, taslama, birleştirme, parçalama ve şeyleştirme yöntemlerini kullandıkları saptanmıştır. Bunlar arasından en çok meşrulaştırma ve parçalama yöntemlerinin kullanıldığı görülmüştür. Çalışanlar tarafından birleştirmenin her zaman, parçalamanın ise en az kabul gören yöntemler olduğu tespit edilmiştir. Ayrımcılıkların yapılmasında kullanılan yöntemlerin bilinmesinin bu yöntemlere karşı farkındalık oluşturulmasını ve önlem alınmasını sağlayacağı için önemli olduğuna inanılmaktadır.