Telekomünikasyon sektöründe maliyetleme ve maliyete dayalı fiyatlandırma yaklaşımları : Türk Telekomünikasyon AŞ için bir model önerisi

Abstract

Telekomünikasyon sektörü, bireysel haberleşmeyi sağlamasının yanı sıra, bilgi toplumunun temel altyapısını oluşturan, yeni toplum dinamiklerini sağlayan, diğer sektörlerin gelişmesine katkıda bulunan ve kendi başına ekonomik değerler yaratan stratejik bir sektördür. Türk Telekomünikasyon A.Ş. Türkiye'de sektörün yükünün önemli bir kısmını üstlenmiş durumdadır. Ancak sektöründeki tekelci yapı birçok çarpıklığın ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Telekomünikasyon Kurumu'nun erişim ve arabağlantı hizmetlerinin fiyatının maliyete dayalı olarak hesaplanmasına yönelik düzenlemesi ile; tarifelerin maliyet esaslı belirlenmesi, çapraz sübvansiyon, öldürücü fiyatlandırma, fiyat sıkıştırması gibi rekabeti engelleyici davranışların önüne geçebilmeyi amaçlamaktadır. Bu çalışmada telekom hizmetlerin maliyetinin belirlenmesine ve maliyete dayalı olarak fiyatlandırılmasına yönelik yaklaşımlar incelenmektedir. Telekom hizmetlerin maliyetlerinin hesaplanmasında, "tarihi maliyetler" ve "ileriye yönelik maliyetler" olmak üzere iki temel sınıflamadan yararlanılmaktadır. Tarihi maliyet yaklaşımlarından "tam maliyetleme", ileriye yönelik yaklaşımlardan ise Avrupa'da "hizmetin toplam uzun dönem artan maliyeti" ve ABD'nde "toplam bileşen uzun dönem artan maliyeti" yaygın olarak telekom hizmetlerinin maliyetini hesaplama yaklaşımı olarak kullanılmaktadır. Telekom işletmeleri, tarifelerini belirlerken bazı fiyatlandırma yaklaşımlarından yararlanmaktadır. Telekom sektöründe maliyete dayalı fiyatlandırma yaklaşımları üç ana başlık altında incelenmektedir. Bunlardan ilki tekel piyasanın hakim olduğu dönemde yoğunlukla kullanılan "marjinal maliyete dayalı fiyatlandırma yaklaşımları"dır. İkinci olarak hizmet maliyetlerinin üzerine belirli bir kar marjının ilave edilmesi sonucu oluşan "maliyet artı kar yaklaşımları"dır. Son olarak rekabetin yoğun yaşandığı piyasalarda hizmetin maliyeti, fırsat maliyeti ve karın toplamından oluşan "etkin bileşen fiyatlandırma kuralı" yaklaşımı incelenmiştir. Telekom hizmetlerinin maliyet ve fiyatlandırma yaklaşımları hakkında bilgi verildikten sonra, bu hizmetlerden biri olan "Asimetrik Dijital Abone Hattı (ADSL)"nin maliyeti ve fiyatlandırması "tam maliyetleme" yaklaşımına göre tespit edilmiştir. Bu aşamada, Türk Telekomünikasyon A.Ş.'nin verileri, maliyet ve fiyatlandırma hesaplamalarından yararlanılarak bir model önerisinde bulunulmuştur.