Toplumsal eleştirinin mizahtaki temsili : Uykusuz mizah dergisi örneği

Abstract

Mizah, kendi toplumunda varlık bulan ve toplumunu yansıtan bir olgudur. Yaratıldığı sosyal çevrenin kültürünü, tarihini içinde barındırır ve eleştirel bir yanı bulunur. Mizahla birlikte anılan olgulardan biri de gülmedir. Gülme ile ilgili tartışmalar insanlık tarihi kadar eskidir; çünkü gülme, içinde yıkıcılık ve eleştirellik gibi özellikler barındırmaktadır. Türk toplumunda mizah önemli bir yere sahiptir ve mizah yoluyla iletişim, bütün toplumlarda olduğu gibi Türk toplumunda da hayatın önemli bir parçasıdır. Mizahın kollarından biri olarak ifade edilebilecek karikatür ise, çizgi ile mizah yapma sanatı olarak tanımlanmaktadır. Karikatürün önemi, sayfalarca yazı ya da saatlerce konuşmanın anlatamadığı olgu ya da olayları bir çizgi ile okuyucuya aktarabilmesinden ve evrensel bir dil taşıyabilmesinden gelmektedir. Ana malzemesi karikatürler ve mizah yazıları olan mizah dergileri de hem gülmenin, hem mizahın, hem de karikatürün özelliklerini içlerinde barındırdıklarından önem taşımaktadırlar. Bu nedenle bu çalışma çerçevesinde güncel mizah dergilerinden en yüksek tiraja sahip Uykusuz mizah dergisi araştırma kapsamına alınmış, dergilerin gündemi konu alan kapak sayfaları incelenmiştir. Bu inceleme nitel araştırma yöntemleri çerçevesinde, içerik analizi yoluyla bir doküman incelemesi biçiminde yapılmıştır. Buna ek olarak, derginin yazar ve çizerlerinin de konuya ilişkin görüşlerine ulaşmak amaçlanmış, bu veriler eleştirel yaklaşım kapsamında, alanyazında bulunan ifadelerle karşılaştırılmış ve yorumlanmıştır. Sonuç olarak Uykusuz mizah dergisinin, toplumsal eleştirinin bir temsili olarak ifade edilip edilemeyeceği tartışılmıştır.