Çevrimiçi öğrenme topluluklarında iletişimci biçimlerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışma, bireylerin yüzyüze ve çevrimiçi öğrenme topluluklarındaki iletişimci biçimlerinin belirlenmesi ve her iki ortamdaki iletişimci biçimleri arasındaki ilişkilerin ortaya çıkarılması amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma, Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim teknolojileri Eğitimi Bölümü'nde yürütülmekte olan BTÖ105 Etkili İletişim dersi kapsamında, 2009-2010 Öğretim Yılı Bahar döneminde pilot çalışma, 2010-2011 Güz döneminde de uygulama olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın pilot çalışma süreci farklı bölümlerde öğrenim gören 13 Kadın 18 Erkek toplam 31 katılımcıyla; uygulama süreci ise yine farklı bölümlerde öğrenim gören 13 Kadın 15 Erkek olmak üzere toplam 28 katılımcıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma nicel ve nitel yöntemlerin birlikte işe koşulduğu karma desenli bir araştırmadır. Araştırmada kullanılan farklı veri toplama araçları ile araştırma sorularına yanıt verebilmek için, nicel araştırma yaklaşımlarından tekil veilişkisel tarama modelleri ve nitel araştırma yöntemlerinden kültür analizi deseninden yararlanılmıştır. Araştırmanın nicel verilerini toplamak için kullanılan İletişimci Biçimleri Ölçeğinin uyarlama çalışmaları kapsamında açımlayıcı ve doğrulayıcıfaktör analizi çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Uyarlama sonucunda 11 faktör altında toplanan 47 maddelik 5?li likert biçiminde oluşturulan veri toplama aracıyla ilgili araştırma verileri toplanmıştır. Araştırmada nitel verileri toplamak üzere,Çevrimiçi İletişimci Biçimleri Kontrol Listesi olarak isimlendirilen 11 tema altında toplanan 55 alt temadan oluşan bir veri toplama aracı geliştirilmiş ve ilgili araştırma verileri bu araç yardımıyla toplanmıştır. Araştırmanın nitel verileri, açıkuçlu sorulardan oluşan bir anket formu, gözlem formları, araştırmacı günlükleri ve bireylerin çevrimiçi ortamlardaki paylaşımlarını temel alan tüm görsel, işitsel, yazılı kayıtlardan yararlanarak değerlendirilmiş, veri çeşitlemesi gibi çeşitli tekniklerden yararlanılmış ve bulgular ayrıntılı bir biçimde betimlenmiştir. Araştırma sorularının ilkini yanıtlayabilmek amacıyla; çevrimiçi öğrenme topluluğunun bireylerinin iletişimci biçimleri ile demografik değişkenler arasındaki ilişki araştırılmıştır. İletişimci Biçimleri Ölçeğinden alınan puanların, iki düzeyli değişkenlere göre fark gösterip göstermediğini görmek amacıyla bağımsız gruplar t testi, sürekli değişkenler ile arasındaki ilişkileri görmek amacıyla da korelasyon analizleri gerçekleştirilmiştir. İkinci araştırma sorusu bağlamında bireylerin yüzyüze ortamlardaki iletişimci biçimlerini belirleyebilmek üzere İletişimci Biçimleri Ölçeği, çevrimiçi ortamlardaki iletişimci biçimlerini belirleyebilmek üzere ise Çevrimiçi İletişimci Biçimleri Kontrol Listesi kullanılmıştır. Bu kapsamda her iki boyuta ilişkin katılımcılardan elde edilen veriler aynı puanlama yöntemiyle değerlendirilmiş ve bireylerin her iki ortama yönelik 11 farklı iletişimci biçimine ilişkin puanları ortayaçıkarılmıştır. Son araştırma sorusu bağlamında ise, bireylerin yüzyüze ve çevrimiçi öğrenme topluluklarındaki iletişimci biçimleri arasında anlamlı fark bulunup bulunmadığı ve her iki ortam arasında iletişimci biçimleri bağlamındaki ilişkiler bağımlı gruplar için t testi ve korelasyon analizleriyle, bireylerin çevrimiçi ortam ile yüzyüze ortamdaki iletişimci biçimleri arasındaki değişim ise betimsel analiz tekniği ile ortaya konmuştur. Araştırmada elde edilen bulgular her bir araştırma sorusubağlamında değerlendirilmiştir. Buna göre iletişimci biçimleri ile öğrenim görülen sınıf dışındaki tüm demografik nitelikteki değişkenler arasında anlamlı bir farkın bulunmadığı görülmüştür. Sınıf ile rahat iletişimci biçimi arasında da düşük niteliktebir farkın bulunduğu, buna göre öğrenim görülen sınıf yükseldikçe rahat değişkeninden alınan puanların da yükseldiği gözlenmiştir. Yüzyüze ve çevrimiçi öğrenme ortamlarında, iletişimci biçimlerini oluşturan 11 karakteristik özelliğe ilişkin alınan puanlar değerlendirildiğinde, katılımcı grubu ortalama puanlara göre yüzyüze ortamdaki en yüksek iki değer kesin ve sözsüz iletişim kuran, en düşük iki değerin ise rahat ve açık iletişimci biçimlerine ait olduğu gözlenmiştir. Aynı bireylerin çevrimiçi öğrenme topluluğundaki puanlarının ortalamasında bakıldığında ise en yüksek iki değerin rahat ve tartışmacı, en düşük iki değerin ise sözsüz iletişim kuran ve dramatize eden iletişimci biçimlerine ait olduğu gözlenmiştir. Buna göre bireylerinyüzyüze ortamdaki iletişimlerinde rahat davranamazken çevrimiçi ortamda daha rahat davrandıkları ve daha tartışmacı bir davranış sergiledikleri görülmüştür. Ayrıca görsel yolla dışa vurulan duygu ve düşüncelerin de çevrimiçi ortamın sınırlı yapısından dolayı daha az sergilendiği sonuçlarına ulaşılmıştır. Yüzyüze ve çevrimiçi ortam arasında, iletişimci biçimleri bağlamında fark ve ilişkilerin araştırılması sonucunda sözsüz iletişim kuran ve açık dışında diğer dokuz iletişimci biçiminde, katılımcıların grup içindeki yüzyüze ve çevrimiçi iletişimci biçimleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Benzer biçimde etki bırakan, ilgili ve kesin hariç olmak üzere diğer sekiz iletişimci biçiminde, yüzyüze ve çevrimiçi öğrenme ortamları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunduğu gözlemlenmiştir. Araştırma bulguları genel olarak değerlendirildiğinde, yüzyüze ortamlardaki iletişim etkinliklerinde rahat, tartışmacı, açık ve baskın özellikleri yüksek olan kişilerin çevrimiçi ortamda da bu özellikleri yüksek düzeyde sergiledikleri, yüzyüze ortamlarda bu özellikleri sergilemeyen kişilerin ise çevrimiçi ortamdaki iletişim etkinliklerinde büyük ölçüde bu özellikleri sergiledikleri görülmüştür. Dolayısıyla çevrimiçiortamın, belirli düzeydeki iletişimci özelliklerinin dışavurumu bağlamında bireylere önemli bir iletişim ortamı sağladığı söylenebilir.