İliştirilmiş (embedded) muhabirliğin tarafsızlık ve basın ahlak ilkeleri açısından değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışma, savaş muhabirliğinin alt kolu olarak yorumlanabilecek embedded muhabirliğinin ya da diğer bir değişle iliştirilmiş muhabirliğin, haberi okuyucu ya da izleyiciye tarafsızlık ve basın ahlak ilkeleri kapsamında nasıl aktardığını saptamak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Başka bir ifadeyle embedded muhabirliğin tarafsızlık ve basın ahlak ilkeleri adına sorgulanması yapılmıştır. Dünyada savaş muhabirliği kavramı ilk olarak Kırım Savaşı'nda ortaya çıkmıştır. Ancak zaman içerisinde gelişen ve değişen teknoloji ile savaş muhabirliği de zaman içerisinde değişmiş ve gelişmiştir. Zaman içinde en farklı değişiklik 2003 yılının ilk aylarında yaşanmıştır. Çünkü Amerika'nın bütün askeri planlarını düzenleyen Pentagon bir karar alarak, birliklerle birlikte hareket edebilen ve buradan görüntü, fotograf ve haber geçebilen savaş muhabirIeri kavramını ortaya çıkarmıştır. Adına ise 'Embedded muhabirliği' demiştir. 'Embedded' kelime olarak Türkçe'ye çevrildiğinde ortaya 'iliştirilmiş' kavramı olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir başka ifadeyle savaş içerisinde ilerleyen askeri güçlere dışarıdan iliştirilen muhabir kavramı böylece ilk kez medya dünyasına bir terim olarak yerini almıştır. Pentagon'un 'iliştirilmiş muhabir' kavramını ortaya çıkarmasından sonra savaşı takip edecek medya kuruluşlarından temsilciler Pentagon tarafından eğitime alınmışlardır. Bu eğitimler sırasında muhabirIere savaş esnasında hayatlarını nasıl koruyabilecekleri konusunda kurslar verilmiştir. Çünkü 'iliştirilmiş muhabirIer' sıcak cephelerde görev yapacakları için 'yaşam riskleri' daha da artmaktadır. Bağdat'a ilk bombaların düşmesiyle birlikte, Amerikan ve İngiliz birliklerine 'iliştirilen muhabirIer' video-fon denilen ve uydu aracılığıyla görüntü geçişini sağlayan ekipmanları ile cepheden görüntü ve haber geçmeye başlamışlardır. Cephede olup biten herşey birkaç dakikada dünyanın öbür ucundaki haber merkezlerine iletilir duruma gelmiştir. Haberin anında iletilmesi açısından bu yeni muhabirler haber işleyişine heyecan getirmekle beraber, içerik açısından önemli sorunlar da yaşanmamış değildir. Çünkü bu sisteme göre Amerikan ve İngiliz askerlerinin izin verdiği haber ve görüntüler merkeze geçilebilmektedir. Yani haberin doğmasına sebep olan bütün unsurlar habere yansıtılamamaktadır. 'Namlunun gördüğünü yansıtma' olarak da adlandırılan iliştirilmiş muhabirliğin bu anlamda tarafsızlığı ve basın ahlak ilkelerine uygunluğu savaş boyunca tartışılmış hatta savaştan sonra da tartışılmaya devam etmektedir. Bu araştırma ile iliştirilmiş muhabirliğin temel gazetecilik kurallarına ters düşüp düşmediği konusu araştırılacaktır.