Mentha Spicata L. alttürlerinin fenolik bileşikleri ve antioksidan aktivitelerinin YBSK-KS/KS yöntemi ile belirlenmesi

Abstract

Antioksidan etkili bileşikler genellikle canlı organizmalarda hücre bütünlüğünün korunması ve gıdalardaki bozulmaların önlenmesi için önemli olan ve yaygın kullanılan maddelerdir. Canlı organizmaların yaşam süresi ve kalitesi açısından hücre bütünlüğünün korunması önemlidir. Hücre bütünlüğünün korunması hücre membranlarının büyük bir kısmını oluşturan lipit dokusunun bozulmadan kalabilmesi ile mümkündür. Bu bütünlüğün antioksidan maddeler ile sağlanabildiği bilinmektedir. Günümüzde bu amaçla daha çok sentetik antioksidan maddeler kullanılmaktadır. Bununla birlikte, sentetik kimyasalların zararlı etkileri ile ilgili artan bilimsel bulgular nedeniyle, doğal maddelerin antioksidan etkileri ile ilgili araştırmalar artarak devam etmektedir. Bu tez kapsamında Türkiye’de yetişen Mentha spicata L’nın iki alttürü, Mentha spicata L. ssp. spicata ve Mentha spicata ssp. tomentosa (Briq.) Harley kullanılmış ve şimdiye kadar Mentha spicata alt türleri ile ilgili yapılmış en ayrıntılı fenolik bileşik analizi araştırması olmuştur. Toplam 80 maddenin Yüksek Basınçlı Sıvı Kromatografisi-Kütle Spektrometresi/ Kütle Spektrometresi (YBSKKS/ KS) ile analizi yapılmış ve yapıları aydınlatılmaya çalışılmıştır. Bu fenolik maddelerden 18 tanesi ise Mentha cinsinde, 25 tanesi Mentha spicata türünde ilk defa tespit edilmiştir. Mentha cinsi için yeni olan fenolik maddeler: sagerinik asit, ikarisit B5 glukopiranozit, apigenin asetilglukozit, luteolin asetilglukozit, salvianolik asit F, salvianolik asit C, salvianolik asit A, feruloilkinik asit, ponsirin, metil litospermat, dimetil litospermat, metil danşensu, 4-kafeoilkinik asit (kriptoklorojenik asit), 3- kafeoilkinik asit, 3-kumaroil kinik asit, 4-kumaroilkinik asit, kafeoil glukoz, dimetil rosmarinat olarak sıralanabilir Diğer Mentha türlerinde rastlanmasına karşın daha önce Mentha spicata da rastlanmayan fenolik maddeler ise: salvianolik asit E, protokateşik asit heksozit, 12-hidroksi jasmonat sülfat ve metil rosmarinat, genkvanin, visenin-2, danşensu dimer’dir. Ekstrelerin antioksidan aktivitelerini belirlemek amacıyla 1,1-difenil-2- pikrilhidrazil (DPPH ? ) radikal süpürücü etkileri, ?-karoten-linoleik asit oksidasyonunu ve linoleik asit peroksidasyonunun inhibe etmeleri, ABTS radikali süpürücü etkileri troloksa eşdeğer olarak (TEAK) incelenmiştir. ABTS ? radikali ile kolon sonrası her bileşik ayrı ayrı reaksiyona sokulmuş ve ekstre içindeki her molekülün antioksidan aktivite güçleri belirlenmiştir. Etkiden sorumlu olan her molekül YBSK-MS/MS yardımı ile tanımlanmıştır. Ayrıca ekstrelerin indirgeme kapasiteleri ile spektrofotometrik (toplam fenol, toplam flavonoit) ve kromatografik (YBSK, GK/KS, GK/FID, YBSK-KS/KS) olarak kompozisyonları da belirlenmiştir.