Türk baskıresminin gelişim sürecine katkısı olan kurum ve sanatçılar

Abstract

Türkiye'de baskıresmin ilk örneklerine, Cumhuriyet öncesinde İbrahim Müteferrika'nın basımını gerçekleştirdiği kitapların resimlemelerinde ve daha sonraları taşbaskı ile basılan halk hikaye kitaplarının resimlemelerinde rastlanmaktadır. Bu dönemdetaşbaskı tekniği zamanla resimlerin kitap dışına çıkmasına neden olmuş ve "halk resimleri" diye adlandırılan baskıresimlerin çoğalmasını sağlamıştır. 19.y.y.'ın sonlarına doğru, orduya hizmet amacıyla kurulan basım evleri de bu teknikten yararlanmış ve harp okulunda okuyan ressam Hoca Ali Rıza ilk kez bu tekniği sanatsal amaçta kullanmıştır. Sanat eğitimi için kurulan Sanayi-i Nefise Mektebi'nde, resim, mimarlık alanlarının yanında "hakkaklık" adı altında gravür bölümü kurulmuş ancak birçok olumsuz nedenden başarılı olunamamıştır. Türkiye'de Batı baskıresmine yakın özgün baskıresim örneklerinin ise Cumhuriyet'in ilanından sonra Akademi'deki yenilenme hareketleri sonucunda, 1936 yılında Fransa'dan Akademi Resim Bölümü başkanlığına getirilen Leopold Levy'nin bu alanda yaptığı çalışmalar sonunda oluştuğu söylenebilir. 1940'lı yıllarda Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü'nde başlayan baskıresim çalışmalarından sözedilebilir. Bu kurumdan mezun Mustafa Asher'in Almanya'da grafik ihtisasını tamamlayarak 1958 yılında yurda dönmesiyle birlikte İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Yüksekokulu'nda yaptığı çalışmalar sonucunda bu kurum da bir çok sanatçımızın baskıresim çalışma imkanı bulduğu üçüncü bir merkez halini almıştır. 1980'li yıllarda özgünbaskıresim tam anlamıyla değer görmeye ve alıcı bulmaya başlamış, bu gelişmeler neticesinde birçok sanatçımız bu alanda bir kuruma bağlı kalmaksızın çalışabilecekleri özel atölyeler kurma çabası içerisine girmiştir. Yine aynı yıllarda Eskişehir Anadolu Üniversitesi, önce Uygulamalı Güzel Sanatlar Yüksekokulu olarak başladığı sanat eğitiminde, baskıresme gereken ilgiyi göstermiş ve kısa sürede bu alanda diğer sanat eğitimi kurumlarının gösterdiği başarıyı yakalamıştır. Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi'nde 2000-2001 öğretim yılında kurulan Baskı Sanatları Bölümü, ülkemizde bu alanda eğitim veren kurum özelliğini taşımaktadır. Yine bu kurumda Üniversite bünyesinde bir ilk olarak kurulan Çağdaş Sanatlar Müzesi ve koleksiyonununyerli ve yabancı sanatçılardan oluşan geniş bir baskıresim koleksiyonuna sahip olması bir rastlantı değildir. Sanat eğitimi kurumları dışında Çamlıca Sanatevi'nden Artess'e, Artess'den IMOGA'ya ulaşan özel baskıresim atölyeleri sanatçı Süleyman Saim Tekcan'ın çabaları ile gerçekleştirilmiştir. Bu atölyeler günümüzde birçok sanatçıya ev sahipliği yaparak çalışmalarına olanak sağladığı gibi, baskıresim eserlerini düzenlediği sergiler ile sanatseverlerle buluşturmaktadır.