Otistik spektrum bozukluğu tanısı almış çocukların ailelerine yönelik bir psiko-eğitsel grup programının ebeveynlerinin bazı psikolojik değişkenleri üzerindeki etkisi

Abstract

Özel eğitim alan yazını otistik spektrum bozukluğu (OSB) olan çocuğa sahip ebeveynlerin stres ve depresyon düzeylerinin normal gelişim gösteren çocukların ebeveynlerine göre daha yüksek olduğunu göstermektedir. Aynı zamanda OSB olan çocukların ebeveynlerinin aile işlevlerinin ve algıdıkları sosyal destek düzeylerinin düşük olduğu bilinmektedir. Bu araştırmanın amacı araştırmacı tarafından geliştirilen psiko-eğitsel grup programının son iki yıl içerisinde tanıalmış OSB olan çocukların ebeveynlerine uygulanması sonucu ebeveynlerin stres ve depresyon düzeyleri ile algıladıkları sosyal destek ve aile işlevleri düzeyi üzerindeki etkisini belirlemektir. Araştırma ön-test son-test kontrol gruplu deneysel desen ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmacı tarafından geliştirilen psiko-eğitsel grup programının uygulama yöntemleri (a) bilgi verici danışmanlık, (b) küçük grup tartışmaları, (c) destek grup uygulamaları, (d) duygusal farkındalık ve etkili iletişime yönelik psikolojik bileşenleri ve (e) sorun davranışların yönetimine yönelik beceri timi oluşturmaktadır. Psiko-eğitsel grup programının içeriği Denizli ilinde son iki yıl içerisinde OSB tanısı almış çocukların ebeveynleri ile gerçekleştirilen yarı-yapılandırılmış görüşmelerin nitelanalizi ile belirlenmiştir. Nitel analiz yedi anne ve iki babadan toplanan veri ile yapılmıştır. Nitel analiz sonucunda psiko-eğitsel grup programının içeriğini beş ana başlık oluşturmaktadır: (a) OSB'nin doğası, nedenleri ve özellikleri (b) OSB olan çocuklarınve ailelerinin yasal hakları, (c) ebeveynlerin yetersizliğe dair duygusal farkındalıkları, (d) OSB olan çocukların sorun davranışları ile başetme yolları ve (e) OSB olan çocuğun ailenin yapı ve işleyişine etkisi. Psiko-eğitsel grup programının pilot uygulaması Denizli ilinde altı anne ve beş babanın katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Deneysel uygulama Antalya ve Isparta illerinden toplam 33 katılımcı ile dört hafta sürmüştür. Psiko-eğitsel grup programı dört gün 17 oturumu şeklinde yapılmıştır.Kontrol grubu Denizli, Eskişehir ve Tekirdağ ilçesinden 34 ebeyenin katılımı ile oluşturulmuştur. Arştırma bulguları iki faktörlü karışık ölçümler için ANOVA ile değerlendirilmiştir. Verilerin analiz edilmesi ile psiko-eğitsel grup programının, son iki yıl içerisinde tanı almış OSB olan çocukların ebeveynlerinin stres ve depresyon düzeylerini kontrol grubuna göre düşürdüğü aynı zamanda deney grubunda yer alan ebeveynlerin algılanan sosyal destek düzeyini ve algılanan sosyal destekten memnuniyet düzeylerini arttırdığı görülmüştür. Ancak uygulanan psiko-eğitsel grup programının aile işlevleri ve yapısı üzerinde bir etkisi olmadığı bulunmuştur. Uygulanan psiko-eğitsel grup programından ebeveynlerin yüksek düzeyde memnun oldukları görülmüştür.