Ailelerce sunulan sosyal öykülerin otistik spektum bozukluğu olan ergenlerin sosyal becerilerine etkileri

Abstract

Bu araştırmada, geliştirilen Aile Eğitimi Programı'nın ergenlik dönemindeki OSB tanısı bulunan çocuğa sahip aile üyelerinin sosyal öyküleri uygulama bilgi ve becerisi kazanmaları ve programı tamamlayan aile üyeleri tarafından sunulan sosyal öykülerin ergen bireylerin hedef sosyal becerileri öğrenmeleri, uygulama sona erdikten bir ve dört hafta sonra korumaları, farklı kişi ve ortamlara genellemeleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada ayrıca aile üyelerinden öznel değerlendirme, ergen bireylerden ise sosyal karşılaştırma yaklaşımıyla sosyal geçerlik verisi toplanmıştır. Bu çalışma Ankara ilindeki özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerine devam eden, OSB tanısı bulunan, yaGları 12-16 arasında değişen üç ergen ile bu ergenlerden birinin ablası ve diğer iki ergenin anneleriyle gerçekleştirilmiştir. Aile üyelerine sosyal öyküleri nasıl yazacakları ve öğretecekleri küçük grup düzenlemesiyle ve el kitabını sunma, model olma, deneme, geri bildirim sunma, öğretimi planlama akışı içinde öğretilmiştir. Aile üyeleri altı saatte sosyal öykü yazma bilgi ve becerisini edinmişler; yöntemi güvenilir bir biçimde uygulamayı öğrenmişlerdir. Araştırma karışık desen ile tasarlanmış; karışık desen tasarımında araştırmanın birinci kısmında tek-denekli araştırma modeli, ikinci kısmında ise betimsel model kullanılmıştır. Aile üyeleri tarafından sunulan sosyal öykülerin ergen katılımcıların ilgili sosyal becerileri öğrenmeleri üzerindeki etkisini değerlendirmek amacıyla tek-denekli araştırma modellerinden 'yoklama evreli çiftler (ergen-aile üyesi) arası çoklu yoklama modeli', aile üyelerinin sosyal geçerliğe ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesinde, üzerinde çalıGılan konunun tanımlanmasını amaç edinen, betimsel araştırma modeli kullanılmıştır. Araştırmada sosyal karşılaştırmaya ilişkin ise nicel değerlendirme yapılmıştır. Araştırma bulguları, aile üyelerinin sosyal öyküleri %100 doğru olarak yazma ve yüksek düzeyde güvenilir olarak uygulama bilgi ve becerisi edindiğini, edindiği bu becerileri koruduklarını ve farklı becerilerin öğretimine ilişkin öykü yazımına genellediklerini göstermiştir. Sosyal öykü yazma ve uygulama becerisini edinen aile üyeleri tarafından sunulan öğretim sonrasında ise ergenbireylerin hedef sosyal becerileri edindikleri, edindikleri sosyal becerileri araştırma sona erdikten bir ve dört hafta sonra korumaya devam ettikleri, farklı ortamlara ve kişilere genelledikleri görülmüştür. Aile üyelerinden öznel değerlendirme yaklaşımıyla toplanan sosyal geçerlik verileri aile üyelerinin hedef becerilere, sosyal öykülere ve araştırmanın sonuçlarına ilişkin görüşlerinin olumlu olduğunu, sosyal karşılaştırma yaklaşımıyla toplanan sosyal geçerlik verileri ise ergen bireylerinhedef becerilere ilişkin performansının normal gelişim gösteren ergen bireylerin performansıyla benzerlik gösterdiğini ortaya koymuştur. Bu bulguların ileri araştırmalarla desteklenmesine ve sosyal öykülerin aile üyeleri, alanda çalışan uzmanlar veöğretmenler tarafından sosyal beceri öğretiminde kullanımının yaygınlaştırılmasına gereksinim olduğu düşünülmektedir.