Resimde espas

Abstract

Sanat yapıtı, doğaya eklene bir nesnedir ve zaman-espas içinde yer alır. Espas içindeki nesnenin, çeşitli noktaların çıkıp, optik bir koni şeklinde seyircinin gözüne gelen ışınların tablo planı tarafından kesilmesi sonucu ortaya çıkar. Espas kelimesi derinlik, aralık, boşluk, alan, uzay, perspektif, atmosfer gibi anlamları içermektedir. Resim bir eylemin, bir uygulamanın yani boyamanın neticesidir. Anlama-tanıma gücümüz onda bir takım formlar ayırdederek ve onları metotik bir şekilde analiz edecektir. Form teriminin bir çok anlamı vardır. Form terimiyle geometrik figürler ve şemalar, desen, renk, ılık-gölge, betimlenen süje veya varlıkların, manzaralar, kompozisyon, oranlar denge vaya düzen gibi resim elemanlarını kastetmekteyiz. Resim sanatı, yapıs gereği espassız düşünülmez. Resim sanatında espas binlerce yıl biçimsel olarak iki boyutlu yüzeyde derinliksiz olarak gelişmiştir. İlkçağ resimlerinde Mısır-Yunan-Roma sanatında, Türk-İran minyatürlerinde anlatımlar amaçlar farklı olmasına karşın, hep iki boyutlu uygulamalar görülmektedir. Kimi zaman bu iki bıyutlu yüzeyi delerek illüzyonistik bir derinlik elde etme girişimlerinde de bulunulmuştur. Yunan sanatında çizgi bindirimleriyle rakkursi, Hellenistik sanatta volümleme girişimleri Roma ve Bizans sanatlarında eğik, paralel perspektif ve birbirine örten formlarda derinlik elde etmeye çalışılmıştır. Ancak Rönesans'ta Giotto'nun volümlemeye dair bulguları, Brunelleschi'nin perspektif yasasını buluşu ve bunu Massaccio'nun resim sanatında uygulayışlarıyla tarihte ilk olarak iki boyutlu delinerek, sonsuza giden bir derinlik elde edilmiştir. XVII.yüzyıl Barok sanatçıları, Rönesansın katı tutumu aşılıp daha çok algısal, oprik, vizuel gerçekliği bulguladılar. Resim sanatı böylece doğal mekanda hareketle kendi illüzyonist gerçek mekanını elde etmiştir. İtalya, yeniçağın buluşu olarak perspektife uygun mekanı çizme bilimini keşfetmişti. Bu nedenle bilimsel perspektifin buluşuna değin İtalyan ressamların daima Giotto'nun mekan anlayışına dönmüşlerdir ve Giotto'nun o açık mekan anlayışına Massaccio varmıştı ve Massaccio Rönesans için önemli bir basamak oluşmuştu. Resimlerde oluşturulmaya çalışılan mekan, karşıtlıkların dengelenmesiyle sağlanmıştı. Kompozisyon elemanları, içlerinde bir karşıtlık taşırlar. Bu çelişki tüm devinim ve gelişmenin kaynağıdır.