İlköğretim 5. sınıf Türkçe dersinde eleştirel okuryazarlık uygulamaları : bir eylem araştırması

Abstract

Medyayla ve gelişmiş teknolojiyle doğrudan ya da dolaylı biçimde ilişkili olan kişilerin ya da grupların gücü elinde tuttuğu küreselleşen dünyada özellikle bu güç yapılarının yarattığı yazılı, sözlü, görsel ya da çoklu ortam metinlerinin bireylerin ve toplumların düşünme biçimleri üzerinde önemli bir etkisi bulunmaktadır. Yazılı, sözlü, görsel ya da çoklu ortam metinlerinin anlamlandırılabilmesi için eğitim önemli bir rol üstlenmektedir. Eğitim uygulamalarında gerçekleştirilecek eleştirel okuryazarlık uygulamalarıyla; öğrencinin okuduklarını, gördüklerini ve işittiklerini sorgulayarak, kendisine sunulanın ötesinde farklı anlamları görmeleri, farklı bakış açıları geliştirmeleri ve anlamı kendilerinin yapılandırmaları amaçlanır. Bu anlamda eleştirel okuryazar öğrenciler, kendi deneyimleri, değerleri ve görüşleriyle okuduklarını değerlendirme ve yazarın amacını düşünme fırsatına sahip olurlar. Bu araştırmanın amacı, ilköğretim 5. sınıf Türkçe dersinde öğrencilere eleştirel okuryazarlığı kazandırmaya yönelik uygulamaların nasıl gerçekleştirileceğini ortaya koymaktır. Araştırma Türkçe dersinde eleştirel okuryazarlık uygulamaları bağlamında gerçekleştirilen etkinliklere dayandığından nitel araştırma desenlerinden eylem araştırması aracılığı ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın uygulaması 2008-2009 öğretim yılı bahar döneminde Eskişehir Ticaret Odası İlköğretim Okulu’nun 5/A sınıfındaki öğrenciler üzerinde gerçekleştirilmiştir. Seçilen sınıfta, Türkçe dersinde eleştirel okuryazarlık uygulamalarına ilişkin etkinlikler tüm sınıfa yönelik olarak gerçekleştirilmiş ve örnek etkinliklerin dökümünde ve analizinde ilgili etkinliklere ilişkin sınıfta gerçekleşen tüm olaylar ele alınmıştır. Araştırmada eleştirel okuryazarlık uygulamaları 12.02.2009 tarihinde başlamış, on sekiz haftalık bir uygulama sürecinin sonunda 10. 06. 2009 tarihinde sona ermiştir. Araştırmanın belirlenen amacına ulaşması için veriler araştırmacı günlüğü ve öğrenci günlükleri, video kayıtları ve eleştirel okuma ölçeği olmak üzere farklı veri toplama araçlarıyla toplanmıştır. Araştırmanın verileri betimsel analiz yoluyla çözümlenmiş ve elde edilen bulgular araştırma sorularına bağlı kalınarak yorumlanmıştır. Araştırmada Eleştirel Okuma Ölçeği’nden elde edilen veriler ise SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) paket programı kullanılarak çözümlenmiş ve yorumlanmıştır.