Üniversite öğrencilerinin ilişkisel saldırganlık ile benlik saygısı, sosyal bağlılık ve sosyal kaygı düzeyleri arasındaki ilişkiler

Abstract

Bu araştırmada üniversite öğrencilerinin ilişkisel saldırganlık davranışlarının benlik saygısı, sosyal bağlılık ve sosyal kaygı değişkenleri açısından araştırılması amaçlanmıştır. Bu değişkenler arasındaki ilişkileri içeren hipotetik model mevcut kuramsal açıklamalar ve araştırmalar çerçevesinde önerilmiştir. Hipotetik modelde benlik saygısı ve sosyal bağlılık değişkenlerinin sosyal kaygı değişkenini yordadığı, sosyal kaygı değişkeninin ise ilişkisel saldırganlık davranışlarını yordadığına ilişkin hipotezler ileri sürülmüştür. Böylece, benlik saygısı ve sosyal bağlılık değişkenlerinin sosyal kaygı yoluyla ilişkisel saldırganlığı yordayıcılığının incelenmesi amaçlanmıştır. Bu temel amaç çerçevesinde araştırmada birbirini izleyen iki çalışma gerçekleştirilmiştir. Birinci aşama olan Çalışma I’de öncelikle ilişkisel saldırganlığı ölçmek üzere “Arkadaşlık İlişkilerinde İlişkisel Saldırganlık Ölçeği”nin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu ölçek geliştirme sürecini izleyen Çalışma II’de ise benlik saygısı, sosyal bağlılık, sosyal kaygı ve ilişkisel saldırganlık değişkenleri arasındaki doğrudan ve dolaylı ilişkilere ilişkin hipotetik model test edilmiştir. Çalışma I kapsamında ölçek geliştirmek üzere 2009-2010 öğretim yılı bahar döneminde Anadolu Üniversitesi’nin örgün fakültelerine devam eden 535 üniversite öğrencisi ile açımlayıcı faktör analizi gerçekleştirilmiş ve sonuçta toplam varyansın %51.67’sini açıklayan üç boyutlu bir yapı ortaya çıkmıştır. Bu yapılardan birinci faktör olan ve dışlama olarak adlandırılan faktör toplam varyansın %34.17’sini açıklamıştır. Manipülasyon olarak adlandırılan ikinci faktör toplam varyansın %10.84’ünü, dedikodu olarak adlandırılan üçüncü faktör ise toplam varyansın %6.66’sını açıklamıştır. Toplam 23 maddeden oluşan bu üç faktörlü yapının benzer ölçekler geçerliği için, geliştirilen ölçeğin dolaylı saldırganlık ve edilgen saldırganlıkla olan ilişkileri incelenmiştir. Ölçeğin dolaylı saldırganlık ile olan ilişkisi 0.69, edilgen saldırganlıkla olan ilişkisi 0.71 olarak belirlenmiştir. Ölçeğin iç tutarlılık katsayısı 0.91 olarak bulunmuştur. Ayrıca doğrulayıcı faktör analizi sonuçları da bu üç faktörlü yapıyı doğrulamıştır. Çalışma II kapsamında, araştırma 2009-2010 öğretim yılıbahar döneminde Anadolu Üniversitesi’nin örgün fakültelerine devam eden toplam 399 öğrenciden elde edilen veriler ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubunda yer alan katılımcıların ilişkisel saldırganlık düzeylerine ilişkin veriler Arkadaşlık İlişkilerinde İlişkisel Saldırganlık Ölçeği ile, benlik saygılarına ilişkin veriler Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği ile, sosyal bağlılıklarına ilişkin veriler Sosyal Bağlılık Ölçeği ile, sosyal kaygılarına ilişkin veriler ise Sosyal Kaygı Ölçeği ile eldeedilmiştir. Ayrıca, katılımcıların yaş, cinsiyet, fakültelerine ilişkin bilgiler Kişisel Bilgi Formu ile toplanmıştır. Araştırmanın verilerinin analizinde betimsel istatistiklerden ve yapısal eşitlik modeli çerçevesinde yol analizinden yararlanılmıştır. Analizlerde anlamlılık düzeyi .05 olarak alınmıştır. Analiz sonuçları, Çalışma II kapsamında önerilen hipotetik modeli doğrulamıştır. Bu sonuçlar benlik saygısı ve sosyal bağlılık değişkenlerinin sosyal kaygı değişkeni üzerinde doğrudan etkiyeve dolayısıyla ilişkisel saldırganlık değişkeni üzerinde dolaylı etkiye sahip olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca, sosyal kaygının ilişkisel saldırganlık üzerinde doğrudan etkiye sahip olduğu da belirlenmiştir. Böylece, üniversite öğrencilerinin benlik saygısı ve sosyal bağlılıklarının sosyal kaygılarını, sosyal kaygılarının da ilişkisel saldırganlıklarını yordadığı belirlenmiştir.