Yunus Emre Dîvânı'nda teşbîh

Abstract

Bu tezde teşbîh ve istiârenin belâgat kitaplarında nasıl ele alındığı ve bu edebî sanatların Yunus Emre Dîvânı'nda nasıl işlendiğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Mustafa Tatçı'nın hazırlamış olduğu ve son olarak H yayınlarından çıkan Yunus Emre Dîvânı esas alınmıştır. Ayrıca Yunus Emre Dîvânı'ında yer alan teşbîhlerin ve istiârelerin kullanım sıklıkları ve hangi tür teşbîh ve istiârelerin kullanıldıklarının saptanması da amaçlanmıştır. Bu amaçla adı geçen eserdeki 417 şiir (3449 beyit) incelenmiş ve şiirlerde geçen teşbîh ve istiâre türleri tespit edilmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda şiirlerde “mufassal”, “mücmel”, “mürsel”, “müekked” ve “beliğ teşbîh” türlerinin hepsinin kullanıldığı görülmüştür. Bunların yanısıra “açık” ve “kapalı istiâre” türlerinin kullanıldığı da tespit edilmiştir. Yunus Emre'nin bazı şiirlerinin baştan sona “temsîlî teşbîh”, bazılarının ise “temsîlî istiâre” özelliği taşıdığı görülmüş ve bu doğrultuda bunlar için iki ayrı başlık oluşturulabileceği tespit edilmiştir. Sonuç olarak, edebiyat bilgi ve teori kitaplarında yer alan teşbîh ve istiâre ile ilgili bazı tanımların yetersiz kaldığı görülmüş, bu sebeple yetersiz kalan tanımların yeniden ele alınmasının gerekliliği ortaya konulmuştur. Yunus Emre Dîvânı'nda “mücmel teşbîh”lerin en az, “beliğ teşbîh”lerin en çok kullanılan teşbîh türü olduğu görülmüş; “kapalı istiâre”lerin, “açık istiâre”lere kıyasla daha fazla kullanıldığı tespit edilmiştir. Yunus Emre?nin zihnindeki tasavvurları temsillerle şiire aktarmak konusunda da oldukça başarılı olduğu fark edilmiştir.