Üretüketici emeğinin metalaşmasının Twitter örneğinde çözümlenmesi

Abstract

Bu çalışma, Twitter'da yer alan kullanıcıların metalaşma süreçlerini ve sömürülme biçimlerini ele almaktadır. Eleştirel ekonomi politik yaklaşım üzerinde yükselen bu çalışmada, kapitalist üretim tarzında meta üretimi ve sermaye birikiminin temel işleyiş mantığı ele alınarak; bu mantığın, Twitter'daki işleyiş biçimleri irdelenmiştir. Bu doğrultuda, internet teknolojilerinin gelişimi ve buna bağlı olarak sosyal medyanın yükselişinin, kapitalist üretim ilişkilerden bir kopuş olup olmadığı tartışılmıştır. Öte yandan, Twitter'da yer alan üretim ve değişim ilişkileri, ayrıntılı bir biçimde değerlendirilmiştir. Kullanıcıların, meta üreticileri ve meta olma durumları ayrı ayrı incelenmiştir. Üretici nitelik sergileyen kullanıcıların ürettiklerine kim(ler)in el koyduğu; üretilen ve değişime konu edilen metaların ne olduğuna ilişkin derinlikli bir analiz girişiminde bulunulmuştur. Twitter'ın neden tek bir anlam ve biçimle sınırlandırılacak bir şey olamayacağı, somut koşullardan yola çıkarak açıklanmaya çalışılmıştır. Twitter'ın, ifade edilen bu parçalı yapısını somutlayarak serimlemek amaçlanmıştır. Bu kapsamda, Twitter'da egemen olan kapitalist ilişki, süreç ve biçimler oluşturulan tematik kategoriler altında değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmenin gerçekleşmesini sağlayacak araçlar, eleştirel ekonomi politik yaklaşımın kavram setlerinde bulunmuştur. Sözü edilen kategorilere ilişkin yapılan saptamalar ise, Twitter kullanıcıları arasından amaçlı örneklem tekniğiyle oluşturulan 10 katılımcıyla gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmelerden elde edilmiştir. Çalışmanın katılımcıları, beş dijital yerli ve beş dijital göçmen özelliği gösteren kişilerden oluşmaktadır. Yapılan çözümleme sonucunda Twitter'ın, katılımcılar tarafından, içinde üretim ve değişim ilişkilerinin gerçekleştiği bir dijital mekân ve bu ilişkilerin gerçekleşmesine olanak sağlayan bir araç olarak görüldüğü sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca katılımcıların, Twitter'ın kapitalist şirket niteliğinin farkında olduğu saptanmıştır. İki durumda da, Twitter kullanıcıları, üretim süreçlerinin içerisinde yer almakta, ücretsiz emek niteliği göstermekte ve sömürünün merkezi haline getirilmektedir. Ayrıca, Twitter kullanıcıları ve Twitter'da yer alan kullanıcı hesapları metalaşma süreçleri içerisine dahil edilmektedir.