Erken ve Orta Bizans Dönemi (4 – 12. yy.) Anadolu kiliselerinde synthronon

Abstract

Erken ve Orta Bizans Dönemi kiliselerinde synthronon hakkında yapılan bu araştırma; litürjik bir kuruluş olan synthrononu tüm yönleriyle ele almayı amaçlamıştır. Hıristiyanlığın yayılma süreciyle birlikte önem kazanarak erken dönemden itibaren öncül örnekleri bulunan synthronon, Bizans İmparatorluğu’nun sonuna kadar simgesel varlığını sürdürmüştür. Araştırma; synthrononun gelişimi ve tarihçesi, litürjik kullanımı, kilise içindeki diğer mimari kuruluşlarla ilişkisi, Bizans Dünyası’ndaki örnekler üzerinden tipolojik özellikleri, Akdeniz Dünyası’ndaki özelliklerinin belirlenmesi, Anadolu tipolojisinin oluşturulması ve bölgesel farklılıkların tespit edilmesi gibi konuları ele almaktadır. Araştırma, Anadolu’daki günümüze ulaşan örnekler üzerinden Bizans synthronon tipolojisini oluşturmaktadır ve Anadolu synthronon tipolojisi üzerine yapılan kapsamlı tek çalışmadır. Araştırma kapsamında; İ.S. 3. yüzyıldan 12. yüzyıla kadar olan süreçte litürjik geleneklerin Hıristiyanlıkta yerleşmeye başladığı ilk dini kurallardan Geç Bizans Dönemi uygulamalarına kadar yaşanan değişim aktarılmaya çalışılmıştır. Geleneklerdeki değişimlerin mimariye doğrudan veya dolaylı olarak yansımaları da göz önünde bulundurulmuş ve araştırma kapsamına dahil edilerek konu hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Sonuç olarak synthrononun her açıdan litürjik geleneklerle şekillenen ve ihtiyaçlara göre değişen bir yapıya sahip olduğu görülmüştür.