XIX. yüzyılda Eskişehir'in ekonomik durumu

Abstract

Eskişehir'de XIX yüzyılın ortalarına kadar lületaşı ticareti dışında ekonomik bakımdan önemli bir etkinlik bulunmuyordu. Halk daha çok hayvancılık ve tarımla uğraşırken bunu da geçimlik ekonomi içerisinde yerine getiriyor, artı ürün elde etmeyi fazlaca düşünmüyordu. XIX. yüzyılın ortalarından sonra göçmenlerin Eskişehir'e akın etmesi kentin ekonomik açıdan gelişme kaydetmesinde önemli bir etken oldu. Bu etkenler kent üzerinde görülen nüfus artışı ile birlikte tarla tarımının etkinlik kazanması, tarımda o döneme göre modern aletlerin kullanılması ve üretim çalışmalarında görülen hızlanma olmaktaydı. Göçmenlerin sağlamış olduğu gelişmenin yanında lületaşı ticaretinin de devam etmesi kentin gittikçe kalabalıklaşması ve büyümesine neden olurken geçimlik üretim ilişkileri de yerini yavaş yavaş piyasa ilişkilerine bırakıyordu. Yurt dışına ihraç edilen lületaşı madeni yanında yakın merkezlere yönelik tarım ürünleri ticareti kentin gelir kaynakları arasında başta geliyordu. Sanayi alanında lületaşı madenciliği dışında dokumacılık ve dericilik etkinlik gösteren diğer üretim kollarıydı. Ancak kent için önemli bir gelir kaynağı olacak düzeye gelmiş değildi. Eskişehir'i tarım, sanayi ve ticaret açısından hareketlendiren esaslı gelişme XIX. yüzyıl sonlarına doğru demiryolunun kente ulaşması sonucunda gerçekleşmiştir. Demiryollarının sağladığı ucuz ve kolay taşımacılık ile hız faktörü yanında kentin bu yolların kavşak noktası durumunda bulunması önemli bir avantaj yaratmış ve bundan sonra Eskişehir'de tarımsal üretim birinci plana geçerken hayvancılık ikinci planda kalmağa başlamıştır. Geçimlik ekonomide çıkarak Pazar ekonomisine geçen kentte bir yandan tarımsal ürünler ticareti giderek artarken, diğer yandan demiryolu sayesinde kazanılan ticari potansiyel çevre kentlerden bir çok tüccar ve esnaf için ideal bir ortam olarak düşünülmüş ve bu da Eskişehir'in gelişmesi açısından çok olumlu olmuştur.