Otizm spektrum bozukluğu tanısı almış çocuğa sahip ebeveynlerin yılmazlık ve yetersizlikten etkilenme derecesini algılama düzeylerinin incelenmesi

Abstract

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), sosyal etkileşim-iletişim sorunları ve tekrarlı/yinelenen davranış biçimleriyle karakterize nörogelişimsel bir yetersizliktir. Çocuğuna OSB tanısı konulduğunda ebeveynler şok, inkâr, üzüntü, hayal kırıklığı gibi duygusal tepkiler sergilemektedir. Bu tepkilere direnç gösterebilme ve bu tepkilerin üstesinden gelebilme yılmazlık olarak tanımlanmaktadır. Bu araştırmanın amaçları; OSB belirtilerini ebeveynlerin değerlendirebilme düzeylerini belirlemek, ebeveynlerin yetersizlikten etkilenme derecesini algılama düzeyleri ile OSB'den etkilenme derecesini değerlendirme düzeyleri arasında anlamlı ilişki olup olmadığını incelemek ve ebeveyn yılmazlık becerisinin, yetersizlikten etkilenme derecesine ilişkin ebeveyn algısının yordayıcısı olup olmadığını tespit etmektir. Araştırmaya erken çocukluk ve okul öncesi dönemde OSB tanılı çocuğu sahip 115 ebeveyn ve bu çocuklara eğitim sunan 115 uzman dâhil edilmiştir. Çalışmada, Demografik Bilgi Formu, Uyarlanmış Otizm Davranış Kontrol Listesi (U-ODKL), Aile Yılmazlık Ölçeği (AYÖ) ve Yetersizlikten Etkilenme Derecesini Algılama Ölçeği (YEDA) kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; ebeveynlerin ve uzmanların çocuklardaki OSB belirtilerini değerlendirme düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı, ebeveynlerin yetersizlikten etkilenme derecesini algılama düzeyleri ile OSB'den etkilenme derecesini değerlendirme düzeyleri arasında yüksek düzeyde, pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu ve ebeveynlerin yılmazlık becerisinin, yetersizlikten etkilenme derecesine ilişkin ebeveyn algısının anlamlı bir yordayıcısı olduğu tespit edilmiştir. Yetersizlikten etkilenme derecesini algılama yetisi ve yılmazlık becerisini ebeveynin geliştirebilmesi için çocuğun otizm belirtilerini objektif olarak tanımlayabilmesi önemli faktörlerden birisidir.