Yönlendirici Vergilendirmenin Vergi Uyumu Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi

Abstract

Vergilendirmenin amacı kamu giderlerinin finansmanı olsa da gelir dağılımında adaletin sağlanması (mali olmayan amaç) gibi sosyal politika aracı olarak da kullanılmaktadır. Mali amaç dışı vergilendirme istihdamın arttırılması, işsizliğin azaltılması gibi amaçlarla vergi teşvikleri, sübvansiyonlar vb. enstrümanlar kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Bu gibi toplum mühendisliğinin aracı olan yönlendirici vergiler bireylerin tekrarlanan ekonomik, sosyal, kültürel satın alma davranışları ve ekonomik ve sosyal durumlarıyla örtüşen tercihler ağı olan tüketim alışkanlıklarının değiştirilmesi için kullanılabilmektedir. Vergi yükümlülerinin salınan vergiye karşı takındıkları tutumlar, ekonomik, sosyal ve siyasal yapının etkisiyle vergiyi benimseme, uyum gösterme, vergiden sakınma veya vergi kaçırma şekillerinde ortaya çıkabilir. Bu çalışmada, yönlendirici vergilerde vergi uyumu incelenirken, dolaylı vergilerde kanuni mükellef ve fiili mükellef ayrımına gidilmiştir. Dolaylı vergilerde oran indirimleri de verginin mali ve mali olmayan amaçları yönünden değerlendirilmiştir. Ayrıca Türkiye’deki vergiye bakış açısı, vergi sisteminin karmaşıklığı, vergi oranlarının yüksekliği hususlarına değinildikten sonra Türk vergi sisteminde vergi uyumunu arttırıcı etkiye sahip olabilecek önerilere yer verilmiştir.

Although the purpose of taxation is the financing of public expenditures, it is also used as a social policy tool such as providing justice in income distribution (non-financial purpose). Non-financial taxation is carried out by using tax incentives to reduce unemployment, subsidies, and the like instruments. Intervention taxes, which are the instruments of this kind of social engineering, can be used to change the consumption habits of the individuals with repeated economic, social, cultural buying behaviors and a network of preferences that coincide with their economic and social conditions. Taxpayers’ attitudes towards taxation with the influence of economic, social, and political structure may arise in the manner of adopting tax, compliance, avoiding tax, or tax evasion. In this study, while tax compliance in the intervention taxes were examined, the legal taxpayer and the actual taxpayer were distinguished in the indirect taxes. The rate cuts in indirect taxes were also evaluated for the financial and non-financial purposes of the tax. Also, after reviewing tax viewpoint of Turkey, the complexity of the tax system, and high tax rates, proposals were given which are might have enhancing effects on tax compliance in the Turkish tax system.