Addan Sıfat Yapan Eklerin Anlamsal İşlevlerinin Belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmada, Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük madde başları üzerinde gerçekleştirilen biçim bilimsel çözümleme işlemi sonucunda ortaya çıkan türetim ekleri arasından addan sıfat yapan ekler seçilmiş ve bu ekler üzerinde anlamsal işlevler belirlenmeye çalışılmıştır. İncelemede ekler çok boyutlu ölçekleme çözümlemesi ile görselleştirilmeye çalışılmış; eklerin geçtiği madde başlarına ait tanım cümleleri çözümlenerek karakteristik sözcükler çıkarılmış; bu sözcükler incelenerek eklerin anlamsal işlevleri belirlenmeye çalışılmış; ekler beş değişken açısından karşılaştırılarak bir işletim ekitüretim eki skalası oluşturma denemesi yapılmıştır.Çalı?manın sonucu olarak kısaca ?unları söyleyebiliriz: Eklerin kar?ıla?tırılmasında veya kümelenmesinde salt biçimsel özellikler açıklayıcı değildir. Söz gelimi "lH eki sHz ekinin zıttıdır" önermesi yetersizdir. Ayrıca i?letim eki-türetim eki skalası olu?turma denemesi göstermi?tir ki, Türkçenin eklerinin i?letim eki ve türetim eki ?eklinde iki gruba ayrılması yeterli değildir. Eklerin sınıflandırılmasında öncelikle i?levler dikkate alınmalıdır. Bunun için de titiz ve kapsamlı bir çalı?mayla sonlu sayıda olan i?levleri belirlemek ba?lama noktası olmalıdır. Eklerin sözcük türetiminde üstlendiği i?levleri belirlemek ontolojik bilgi üretimi, sözcük ağı (wordnet) geli?tirme ve doğal dil i?leme alanındaki birçok çalı?maya doğrudan katkısı olabilecek bir i?tir. Ortaya çıkan çalı?manın, bilgisayar bilimleri, Türkoloji ve sözlük bilim disiplinleri arasında yapılacak benzer çalı?malar için cesaret verici bir katkı olu?turacağına inanıyoruz.

In this study, suffixes which are noun-to-adjective ones among the suffixes emerged in the result of morphological analysis performed on the Turkish Language Dictionary of Turkish Language Society were selected and semantic functions were tried to be determined on these suffixes. In the study, suffixes were tried to be visualized by multidimensional scaling analysis; characteristic words for the suffixes were extracted by analyzing the definition clauses of the headwords in which the suffixes are included; it was tried to determine the semantic functions of the suffixes by examining the characteristic words; the suffixes were compared in terms of five variables and a scale of derivational suffix and inflectional suffix was constructed. the expression “suffix lH is the opposite of the suffix sHz” is insufficient. Moreover, the scale showed that it is not enough to divide the suffixes of Turkish into two groups of derivational suffixes and inflectional suffixes. In classifying suffixes, functions must be considered first. For this, it should be the starting point to identify functions with rigorous and comprehensive work. Determining the functions of the suffixes in word derivation is an activity that can directly contribute to the production of ontological knowledge, the development of the wordnet and many studies in the field of natural language processing. We believe that the emerging work will be an encouraging contribution to similar works to be done between the disciplines of computer science, Turkology and lexicography