Bizans Bronz Konkav (İçbükey) Sikkeleri ve Kütahya Müzesi'ndeki Define

Abstract

Bu makalenin konusu Kütahya Müzesi'nde yer alan Bizans bronz konkav sikke definesidir. 2013 yılında müzede gerçekleştirilen çalışmada tespit edilen söz konusu define 41 adet sikkeden oluşmaktadır. Bizans döneminde ilk konkav sikke IX. Konstantinos döneminde histamenon olarak basılmıştır. Bronz konkav sikkelerin basımı ise ilk kez I. Aleksios döneminde görülmektedir. Konkav sikkeler için 19. yüzyılda bilim insanları Latin kaynaklarına dayanarak scyphate terimini kullanmışlardır. Ancak Bizans dönemi kaynaklarında konkav sikkenin karşılığı olarak trakhea terimi kullanılmıştır. Bizans'ın neden konkav sikke basmış olduğunun hala kesin bir cevabı yoktur. Üstelik bu sikkeler atıf ve darphane sorunu yanısıra basit basımlı, kötü görünümlü ve hatalı lejand içermektedir. Bronz konkav sikke defineleri yoğun olarak Bulgaristan, Yunanistan'ın güneyi, Anadolu'nun batısı ve Balkanların batısında görülmektedir. Kütahya Müzesi'ndeki definenin buluntu yeri ise Afyonkarahisar-Sandıklı İlçesi-Uluköy'dür. Yani define Ege Bölgesi'nin İç Batı Anadolu bölümünde bulunmuştur. Definedeki sikkeler II. Isaakios (24), III. Aleksios (14), Bulgar taklidi (2) ve I. Theodoros (1) dönemlerine tarihlenmektedir. Definenin toplam ağırlığı 111.61 gr., sikkelerin ortalama ağırlığı 2.72 gr ve ortalama çapları 24.4 mm'dir. Definenin ele geçtiği bölge 12. yüzyıl sonunda aslında Bizans'ın hakimiyeti altında değildir. Aynı zamanda definenin ele geçtiği bölge başkent Konstantinopolis'den başlayan Eskişehir-Afyon ve Sandıklı üzerinden Dinar'a gelen ve Batı Anadolu'da Efes ile Denizli yolu ile birleşen ana yollardan biri üzerinde yer almaktadır. Kütahya Müzesi'ndeki define 1185-1205/1212? yılları arasına tarihlenmektedir. Dolayısıyla 1185 yılını define için terminus post quem olarak kabul edebilir. Yani define 1185 yılı öncesine ait olmamakla birlikte 1204 yılı Latin İşgali sonrasına tarihlenmektedir.

The subject of this paper is a Byzantine bronze concave coin hoard in the KÜtahya Museum. This hoard was seen during a study conducted at the museum in 2013. It contains 41 coins. The concave coins were first minted during the reign of Constantine IX (1042-55) as histamena. During the reign of Alexios I (1081-1118), this method was also introduced to produce bronze issues. Scholars have used the term scyphate since the 19th century to define Byzantine concave coins based on Latin sources. However, in the Byzantine sources the term "trachy" defines the concave coins. There is still no definitive answer to why the Byzantines started to mint concave coins. Moreover research of these coins still contain many problems of attribution and dating due to poor striking, defective legends and unattractive appearance of the coins. Several concave bronze coin hoards have been recorded in Bulgaria, other places in Balkans, south of Greece, and Western Anatolia. The hoard in the KÜtahya Museum comes from Uluköy in Sandıklı, Afyonkarahisar in ancient Phrygia. The hoard contains coins of Isaac II (24), Alexius III (14), Bulgarian Imitatives (2) and Theodore I (1). The total weight of the hoard is 111.61 g., with an average weight of 2.72 g. and the average diameter of the coins is 24.4 mm. The region where the hoard comes from was not under the Byzantine rule at the 12th century. In addition the region was located on a main road starting from Constantinople and leading over Eskişehir-Afyon-Sandıklı-Dinar combining with Ephesus and Denizli in Asia Minor. The hoard in the KÜtahya Museum is dated between years 1185-1205 / 1212? Therefore, the year 1185 can be accepted as a terminus post quem for the hoard. The hoard is not belonging to the pre-1185, but it is dated after the Latin occupation of 1204.