Battalgazi (Melitene) definesi: VII. Mikhael Dukas'ın Histamenonları

Abstract

Bu çalışmada Malatya-Battalgazi (Eski Malatya) ilçesinde ele geçmiş olan ve 1071–1078 yılları arasına tarihlenen VII. Mikhael Dukas’ın altın sikke definesi konu edilmiştir. Eski Malatya (Melitene, ???????), bugünkü ismiyle Battalgazi, Malatya ilinin 8 km. kuzeyinde yer alan bir ilçe merkezidir. M.S. 1. yüzyılda imparator Titus (M. S. 79–81) döneminde XII. Fulminita lejyonunun daimi karargâhı olarak kurulmuştur. Bizans döneminde askeri üs olarak kullanılan Battalgazi?de Roma döneminde inşa edilmiş olan surlar restore edilmiştir. Kent M.S. 536’da imparator Iustinianus döneminde III. Armenia eyaletinin merkezi olmuştur. Askeri ve ticaret yolu üzerinde yer alan Malatya, Anadolu’nun tamamen Türkleşmesine kadar, Bizans ve Müslüman Araplar arasında paylaşılamayan bir merkez durumunda kalmış, Bizans ve Araplar arasında sürekli el değiştirmiştir. Battalgazi’de bulunan VII. Mikhael (1071–1078) dönemi altın sikke definesi de Bizans’ın doğu sınırındaki hâkimiyetinin sonu olarak düşünülmelidir. IV. Romanos Diogenes’in 1071’de Selçuklu Türklerine Malazgirt’teki yenilgisinden hemen sonra tahta geçen VII. Mikhael, İmparatorluğu kuşatan askeri, siyasi ve ekonomik problemler ile uğraşmak konusunda yetersiz kalmıştır. Tedavüldeki sikkenin değerini ciddi şekilde, Şyatlarda indirim yapmaksızın düşüren İmparator bu yüzden “Parapinakes? (=çeyrek miktarı yürüten) lakabını almıştır. VII. Mikhael’in altın sikkeleri, konkav formu ve düşük kalitesi ile daha önceki dönem örneklerinden ayrılır. VII. Mikhael’in histamenonları iki tip olarak belirlenmiştir. Her iki tipin de arka yüzünde yer alan yazıt ve imparator tasviri aynıdır. Arka yüzde İmparatorun cepheden büstü, asalı ve haçlı globuslu figürü bulunur. Ancak ön yüzdeki İsa tipi farklıdır. İsa’nın ya arkalıklı tahta otururken ya da cepheden büstü tasvir edilmiştir. İsa’nın arkalıklı tahta oturduğu birinci tip sikke, diğerlerine göre fark edilebilir derecede değeri yüksek altındır ve bu tip sikke oldukça nadirdir. İkinci tip histamenonun ön yüzünde İsa’nın büstü tasvir edilmiştir. Bu tip sikkeler ön yüzde yer alan İsa’nın nimbusunda ve elinde tuttuğu kitabın kapağında bulunan nokta bezemelere göre ve sikkenin arka yüzünde yer alan imparatorun sağ elinde tuttuğu labarumun ve sol elinde tuttuğu globusun üzerinde bulunan nokta bezemelere göre beş alt tipe ayrılmaktadır. Battalgazi’de ele geçen deşnede birinci tip histamenondan üç adet, alt tipleri ile birlikte elli beş adet ikinci tip olmak üzere toplam elli sekiz adet histamenon bulunmaktadır.

In this study, the subject is the golden coin hoard of Michael Doukas VII which was minted between 1071 and 1078, and was found in Malatya-Battalgazi (Old Malatya) district. Old Malatya (Melitene, αλατεια), which is known as Battalgazi today, is a district 8 km away (North) from Malatya city. It was founded in the 1. century B.C. as a permanent headquarter of Fulminita XII legion during the age of Emperor Titus (79-81). Battalgazi was also used as a military base during the Byzantine period and the city walls that were built in the Roman period were restored. The city became the center of Armenia III in 536 A.D. during the reign of emperor Justinian. Malatya, which was in the middle of military and trading routes, could not be shared by the Byzantines and Muslim Arabs until Anatolia was totally Turkicized. The golden coin hoard which dates to Michael VII (1071-1078) period in Battalgazi should be considered to be the end of Byzantine sovereignty in eastern border. Michael VII who came to the throne after Romanos IV Diogenes was defeated by Seljuk Turks in Manzikert in 1071, was incompetent to deal with military, politic and economic problems that the empire faced. The emperor who decreased the value of the valid coin without decreasing the prices was given the name Parapinakes”. The golden coin of Michael VII can be separated from the former period coins with their concave form and low quality. The histamenons of Michael VII are two types. The inscription and the description of the emperor on the reverse side of the coins are the same in both types. In the reverse side, lies the bust of the emperor from the front as a figure with scepter and globus cruciger. However the Christ type on the front side is different. The bust of Christ was depicted either sitting on throne with a back or from the front. The first typeof coin where Christ sits on a throne, has a significantly higher golden value, compared to the others. Howeve,r this type of coin is very rare. The bust of Christ is pictured on the front side of the second type of coin. These types of coins are separated into 5 sub-types according to the dot decoration on the nimbus of Christ and on the cover of the book in his hand, to the labarum which is in the right hand of the emperor on the reverse side of the coin, and to the dot decoration on the globus in his left hand. The hoard found in Battalgazi includes a total of fifty eight histamenons, three of which are type 1 and fifty five of which are type 2 including all the sub-types.