Atabek Ayaz ve Figürlü Bezemeleriyle Denizli Çardak Han

Abstract

Bu makalede Denizli ilinin Çardak ilçesinde bulunan Çardak Han’ın banisi Abdullah el-Şihâbi oğlu Reşidü’d-din Ayaz ile Sinop Suru’nun bir bölümünü yaptıran Honaz emiri Esedü’d-din Ayaz el-Gâlibî’nin aynı kişi olduğu, bu kişinin de Konya Alâeddin Camii’nin kitabelerinde adı geçen yapı yöneticisi Atabek Ayaz olabileceği vurgulanmaktadır. Artuklu çevresinden gelerek Selçuklu Devleti’nin hizmetinde ordu komutanlığı, atabeklik ve yapı yöneticiliği görevlerinde bulunan Atabek Ayaz’ın yetiştiği kültürel ortama dönem kaynakları kullanılarak dikkat çekilen bu çalışmada ayrıca, Çardak Han’ın mimari kuruluşu ve figürlü bezemeleri irdelenmiştir. Her biri tonoz örtülü beş sahınlı hanların en erken örneği olarak, figürlü bezemeleri ile özgünlük gösteren hanın kapalı bölümünün, daha sonra inşa edilen karma tipteki hanların kapalı bölümlerinden kubbesiz oluşuyla da ayrıldığı belirtilmektedir. Kitabesinin iki yanındaki birer aslan heykeli ile kapalı bölümünde yer alan boğa başı, iki balık ve sakallı erkek başından oluşan kabartma figürlerin burç ve gezegen sembolü olarak kullanıldıklarına, handa beş gezegen ve üç burç ile temsil edilen bir evren tasavvurunun verildiğine dikkat çekilmektedir.

This article deals with the Çardak Han situated in Çardak, Denizli, and its patron ReşidÜ'd-din Ayaz. The article also discusses that that he would be the same person as the patron of Fortress Tower of Sinop. i.e. EsedÜ'd-din Ayaz el-Galibi, whose name was also mentioned in the inscription of Alaeddin Mosque in Konya as Atabek Ayaz. The supervi-sor of the construction, Atabek Ayaz, was from the Principality of Artuk-lu and served the Seljuk State as a military commander, as a chieftain (atabek) and as a construction supervisor. His cultural background in reference to the history of the era, along with the Çardak Han's archi-tectural features and its decorative figures are taken up in this article. As an earliest example of five sectioned vaulted spaces, the Çardak Han is also distinguished by its domeless roof which is not the case for the inns built later on two sides of the inscription panel, there are sculptures of lions and in the interior of the building there are relieves of a bull's head, two fishes and a head of a bearded man symbolizing signs of the Zodiac and planets. Five planets and three zodiac signs were depicted in the Çardak Han emphasize the idea of universe.