Notes on Façade Archıtecture and Ornamental Elements on Monumental Rock - Cut Tombs in Hıghland of Phrygıa in Hellenıstıc and Roman Imperıal Perıods

Abstract

Antik Dönem Anadolusu'nda, Phrygia Bölgesinin "dağlık kesimi" Dorylaion (günümüzde Eskişehir ili), Kotiaion (günümüzde Kütahya ili) ve Akroinos (günümüzde Afyon ili) arasında kalan kısmıdır ve "Dağlık Phrygia" olarak adlandırılmıştır. Dağlık Phrygia Bölgesinde "Phryg" Döneminde kayaya oyulmuş Ana Tanrıça tapınımı ile ilgili görkemli anıtlar ve aynı döneme ait anıtsal oda mezarların yanı sıra Hellenistik ve Roma İmparatorluk Dönemlerinde kayaya oyulmuş çeşitli tipte mezarlar ve oda mezarlar da bulunmaktadır. Hellenistik ve Roma İmparatorluk Dönemlerinde Dağlık Phrygia Bölgesi'nde, kayaya oyulmuş oda mezarların yarıya yakın kısmında çeşitli seviyelerde cephe mimarisi ve süslemeleri tespit edilebilmiştir. Bu cephe mimarisine sahip oda mezarlardan bazıları anıtsal nitelik gösterirler ve cephelerinde barındırdıkları süsleme ve diğer bazı unsurlardan dolayı sadece mezar tipolojisi yönünden değil "cephe düzenlemesi" açısından da ayrıca değerlendirilmeleri gerekir. Bu nedenle söz konusu anıtsal cephe mimarisine sahip oda mezarlardan, önemli örnekler olduklarını düşündüğüm 20 kadarı farklı açılardan makalede irdelenmeye çalışılmıştır. Bunlar Eskişehir ili sınırları içerisinde Kümbet-Deliklikaya, Kümbet - Solon'un Mezarı, Zehran, bölgenin tapınak formlu en anıtsal kaya mezarı olan Gerdekkaya, kutsal Phryg Yazılıkayası'nda bulunan Kırkgözkaya, Kilise, Yapıldak nekropolisindeki oda mezarlar, Afyon ili sınırları içerisinde ise Ahlatçıinler nekropolisindeki oda mezarlar, Ayazin kasabasındaki oda mezarlar, Güllük mevkiindeki bir oda mezar, Demirli köyü civarındaki nekropolisten bir oda mezar'dır. Dağlık Phrygia Bölgesi'ndeki oda mezarlar tarihlendirilirken iki önemli karşılaştırma ögesi dikkate alınmıştır. Mezar tipolojisi ve cephe mimarisi/süslemeleri. Mezar tipolojisi makalenin ana içeriğinden apayrı bir konudur ve dolayısıyla burada üzerinde durulmamıştır. Cephe düzenlemesi için ise farklı Antik bölge ve coğrafyalardaki yapılar veya oygular ile yapılması gereken olağan karşılaştırmaların yanı sıra, Phrygia Bölgesi ve Dağlık Phrygia Bölgesi kaya oyguları için, literatürde "türsteine" veya "doorstone" şekliyle daha çok kullanılan "sahte kapı stelleri", bunların bölgede kaya oygularındaki yansımaları ve tüm Antik coğrafyanın en önemli lahit üretim merkezlerinden olan ve Dağlık Phrygia'ya çok yakın bir konumda bulunan Dokimeion tipi lahitler ile yapılan karşılaştırmalar dikkate değer bir nitelik taşımaktadır. Ayrıca kendi kutsal bölgesinde tanrıçanın hemen her dönemde kaya üzerinde betimlenmesi de "gelenek" ve "süreklilik" kavramları için bir diğer özel örnektir

In the Ancient Anatolia "mountainous section" of Phrygia Region is the section between Dorylaion (today the province of Eskisehir), Kotiaion (today the province of KÜtahya) and Akroinos (today the province of Afyon) and it was named "Highlands of Phrygia". In addition to magnificent monuments related to Mother Goddess worship carved in rock in "Phrygian" period as well as monumental tombs of the same period, various types of tombs and chamber tombs carved in rock in Hellenistic and Roman Imperial Periods can be found in Highlands of Phrygia Region. In almost half of the rock-cut chamber tombs carved in rock in Mountainous Phrygia Region in Hellenistic and Roman Imperial Periods façade architecture and ornaments at various levels could be detected. Some of the chamber tombs having such façade architecture are monumental in nature and they are required to be assessed not only in terms of tomb typology but also in terms of "façade design" separately due to ornaments and certain other elements in their facades. For this reason, approximately 20 of the rock-cut chamber tombs with the monumental façade architecture in